Χάρης Κοντοσφύρης: Xρειαζόμαστε ένα νέο αφήγημα περιπλάνησης στο χώρο

Γιατί στο χώρο και όχι στο χρόνο

Η Art-Athina γεννιέται σε μια συγκυρία στην οποία η Ελλάδα στροβιλίζεται στη θύελλα της ευημερούσας παγκοσμιοποίησης και συνεχίζει ακάθεκτη στην κρίση και στο χαμοβάστεμα. Έδειξε πόσο έωλη και πλασματική υπήρξε η προηγούμενη εποχή της ευημερίας, τερματίζοντας τις αυταπάτες ότι η πλασματική οικονομία συνδέεται επίμονα με την τέχνη, η oποία με αυτό-χρηματοδοτικούς ελιγμούς συνεχίζει να υπάρχει και να προΐσταται σκεπτόμενη και άδολη.

Νέα Κοινωνική Εικαστική Σοφία

Ποιές θα είναι οι συνέπειες, οι κοινωνικές και οι ψυχολογικές και πώς θα επηρεάσει την τέχνη η κοινωνική συρρίκνωση; Οι πολιτισμικές αφομοίωσης της τέχνης που εφαρμόζονται από τους καλλιτέχνες, διέπονται από μια πολιτική στάση. Μπορούμε να τις μελετήσουμε και να τις καταλάβουμε μόνο στο πλαίσιο των νέων πραγματικοτήτων. Το κυριότερο εργαλείο που χρησιμοποιεί η εξουσία για την άσκησή της είναι ο χρόνος. Π.χ. μια σύμβαση έργου γίνεται με χρονικό ορίζοντα. Ενώ ο χρόνος είναι η σύμβαση έργου, ο χώρος αποτελεί πια μια χαμένη κοινωνική διεκδίκηση. Τα εικαστικά μπορούν να αποτελέσουν ένα εργαλείο ανατροπής του χρόνου από τη ζωή μας, κάνοντάς μας να αντιλαμβανόμαστε ξανά τον χώρο.

Γεωγραφία μετακινήσεων

Η κρίση, με την ανάπτυξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχει προκαλέσει άμεσους τρόπους στη διεύρυνση της πολιτικής επικοινωνίας. «Αν και η Ελλάδα υπήρξε πάντα μια χώρα υψηλής πολιτικοποίησης, ο συνδυασμός κρίσης και νέων μέσων επικοινωνίας και δικτύωσης αλλάζει τους τρόπους με τους οποίους συναρμόζεται το προσωπικό με το πολιτικό» (Αντώνης Λιάκος). Το προσωπικό χρειάζεται την οντολογική εναπόθεσή του σε χώρους αξιοκρατικής συμπεριφοράς. Ζούμε σε μια εποχή που αναθεμελιώνονται ταυτότητες και ανατίθενται ρόλοι που θα οδηγήσουν σε υποχρεωτικές σχέσεις, δεν θα τολμήσω να πω καταπιεστικές, αλλά πολύ πιθανόν επιτελεστικές. Πρόκειται για συναρπαστικές στιγμές. Η τέχνη ακολουθεί τον αυτοεξόριστο άνθρωπο που ξαναγράφει την αγανακτισμένη περιπέτεια της νέας προσαρμογής σε σαφείς και υπαρκτούς εγκόσμιους τόπους της καινούργιας διασποράς.

Κρίση συνείδησης και νέο αφήγημα

Από τη μουδιασμένη κριτική, πολλές φορές αναπτύσσεται ένας ενδημικός εθνικός ναρκισσισμός. Ωστόσο η κρίση συνείδησης έχει βρει το δρόμο να εκφραστεί μέσα από την τέχνη, που αυτή τη στιγμή κρατάει μπόσικα το σχοινί της έρευνας πάνω σε ρεαλιστικά πρότυπα που λειτουργούν σαν ψευδεπίγραφος κοινωνικός αναστοχασμός για ένα μοντέλο εγρήγορσης της παρατηρητικότητας και εμβάθυνσής της. Αυτοί οι μηχανισμοί που αναπτύσσονται, τόσο στη λογοτεχνία, όσο και στα εικαστικά με υπέρ-πρωταγωνιστή τον κινηματογράφο, δεν είναι μηχανισμοί αφουγκραστικοί. Είναι περισσότερο πεδία προετοιμασίας του σωματικού περιορισμού. Η ευθύνη μεταβιβάζεται και εξετάζεται διεξοδικά σαν χώρος-σώμα,  σαν χωρητικότητα-σώμα, σαν μετακινούμενο/καταπίπτον-σώμα σε πολύ περιορισμένους χώρους συμβίωσης.

Πολιτισμική υβριδικότητα και περιπλανήσεις στο χώρο

Αυτά τα σώματα μετατρέπονται σε ακτίνες διάχυσης προς όλες τις κατευθύνσεις σα να ανασυντάσσεται μια διασπορά με κέντρο τον ελληνικό χώρο. Μια διασπορά σε διαρκή και άμεση δικτύωση με την Ελλάδα. Αλλά και οι παλαιότερες διασπορές γίνονται υποδοχείς  ως προς τη νέα υποχρεωτική μεταγωγική Ελλάδα. Η παγκοσμιοποίηση έχει ενθαρρύνει τον πολιτισμικό συγκρητισμό, όσο και την πολιτισμική υβριδικότητα. Ταυτόχρονα, στην Ελλάδα της κρίσης, συμβαίνει μια πολιτισμική έκρηξη. Το πλεόνασμα καλλιτεχνών που παρήγαγε ο μικροαστικός πιστωτικός καπιταλισμός της δεκαετίας του 90, μετατρέπεται σε δημιουργικό οπλοστάσιο συνείδησης του παρόντος. Εικαστικά, θέατρο, λογοτεχνία, κινηματογράφος, ξεχαρβαλώνουν την ανούσια φαινομενικότητα της εμπορευματοποιημένης τέχνης, σε συνθήκες παρεμποδιστικής λειτουργίας για το χρόνο που διαθέτει κάποιος για τον εαυτό του ή την αναγνωσιμότητα της τέχνης και βαθιάς περιπλάνησης σε συνθήκες χώρου. Μετά τον χαμένο χρόνο των δυο παγκόσμιων πολέμων, ο βιωμένος Χρόνος  ήταν απλώς εργαλείο της εξουσίας. Οπότε όλοι μας πρέπει να ανακτήσουμε διαθεσιμότητα χώρου χωρίς χρονικούς προσδιορισμούς.

Ζητώ Χώρο. Ζητήστε Χώρο. Διεκδικήστε Χώρο για όλους

Info:

Ο Χάρης Κοντοσφύρης γεννήθηκε στη Λέσβο το 1965. Ζει και εργάζεται στη Φλώρινα ως εικαστικός. Το 2004 παρουσίασε το «Αθήνα-Πεκίνο» στην Αθήνα (σε συνεργασία με την CheapArt),  στην 26η Μπιενάλε του Σάο Πάολο της Βραζιλίας (2004). Το 2007 παρουσίασε την έκθεση «Adorno in Love» στην Globe Gallery, Newcastle της Αγγλίας και διοργάνωσε στην Αθήνα την Αντιμπιεναλική εικαστική έκθεση «Trauma Queen». Συνολικά, έχει πραγματοποιήσει 20 ατομικές εκθέσεις. Συνεργάζεται με την γκαλερί Ζουμπουλάκη, την αίθουσα Τέχνης Τεχνοχώρος στην Αθήνα και την γκαλερί Λόλας Νικολάου στην Θεσσαλονίκη. Το 2010  εξέδωσε το βιβλίο του Έσοπτρο+ από τις εκδόσεις Futura. Διδάσκων Καθηγητής στο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (2007-2010). Από το 2010 είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στη Φλώρινα.

*Αναδημοσίευση από το περιοδικό Culturenow Mag, τεύχος 28