Ο φιλόσοφος Ζαν-Πωλ Σαρτρ (Παρίσι 1905-1980), εξέχουσα μορφή της γαλλικής στρατευμένης διανόησης του εικοστού αιώνα, κύριος εκπρόσωπος του ρεύματος του Υπαρξισμού, σφράγισε με το έργο και την προσωπικότητά του την ταραχώδη μεταπολεμική πνευματική και πολιτική ζωή της Γαλλίας, από το 1945 ως το τέλος της δεκαετίας του ’70.
Βαθιά επηρεασμένος από τη φαινομενολογία του Έντμουντ Χούσσερλ και την οντολογία του Μάρτιν Χάιντεγκερ, γράφει στο ξεκίνημά του, τη δεκαετία του 1930, μελέτες για τη θεωρία των συγκινήσεων και τη φαντασία, προοίμιο της ώριμης φιλοσοφικής του πραγματείας Το Είναι και το Μηδέν (1943), ενώ ακολουθεί το επίσης κομβικό Ο Υπαρξισμός είναι Ανθρωπισμός (1946). Η φήμη του οφείλει πολλά στις πολιτικές και συναισθηματικές του περιπέτειες, καθώς και στο πλήθος των ιδεών που συναντάμε στα θεατρικά και λογοτεχνικά του έργα. Για να κατανοήσουμε ωστόσο το ακριβές περιεχόμενο των ιδεών του Σαρτρ και να ερμηνεύσουμε ορθά όσα μάς προτείνει, αξιολογώντας την εγκυρότητα των συλλογισμών του, θα πρέπει να στραφούμε σε γραπτά του όπου εκτίθεται η φιλοσοφική του θεώρηση.
Τα τέσσερα κείμενα που παρουσιάζονται εδώ συστήνουν τον στοχαστή ως αναγνώστη άλλων δημιουργών. Αποτελούν ορόσημα της δεκαπενταετίας 1932-1947, μετά το τέλος της οποίας ο ώριμος Σαρτρ θα στραφεί εντονότερα και μαχητικότερα προς τον κοινωνικό προβληματισμό και την πολυποίκιλη, ενίοτε αμφιλεγόμενης ορθότητας, πολιτική του δράση.
Στο κείμενο για την «Αποβλεπτικότητα» του Χούσσερλ συγκροτεί τη δική του εκδοχή της φαινομενολογίας, σκιαγραφώντας τον αδιάρρηκτο δεσμό ανάμεσα στη συνείδηση και τον κόσμο. Στα δύο δοκίμια για τα μυθιστορήματα του Ουίλλιαμ Φώκνερ Σαρτόρις και Η βουή και η μανία εστιάζει στη συνειδησιακή ροή του πρώτου και στις βιωματικές, μεταφυσικές διαστάσεις της χρονικότητας του δεύτερου.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Με την «Καρτεσιανή ελευθερία», κλείνει έναν στοχαστικό κύκλο γύρω από την ανθρώπινη συνείδηση, θέτοντας το ζήτημα της συμβατότητας ανάμεσα στην ελευθερία της σκέψης και την αντικειμενικότητα της αλήθειας. Και στα τέσσερα κείμενα εκφράζεται η αντιπαλότητα του φιλοσόφου προς ό,τι θα αποκαλούσαμε «κουλτούρα της εσωτερικότητας». Για τον Σαρτρ, το μόνο συγκεκριμένο είναι ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος μέσα στις καταστάσεις που βιώνει.