Το φαινόμενο της τηλεοπτικοποίησης της κινηματογραφικής γραφής τα τελευταία χρόνια, άλλαξε την υφή τόσο των fiction ταινιών όσο και των ντοκιμαντέρ μειώνοντας, όχι μόνο το κόστος παραγωγής, αλλά κυρίως την εμβάθυνση στην πραγματικότητα.
Αυτό που για τον σκηνοθέτη ενός κινηματογραφικού ντοκιμαντέρ δεν είναι παρά το στάδιο της επαφής του και της γνωριμίας του με το θέμα, για ένα “ρεπορτάζ… μεγάλου μήκους”, είναι το ίδιο το τελικό αποτέλεσμα.
Η έρευνα εκ του σύνεγγυς είναι το σημαντικότερο βήμα δημιουργίας. Ο βιωμένος χρόνος της σχέσης με τα πρόσωπα και τους χώρους, σ’ ένα βάθος χρόνου, σε βοηθάει να είσαι συνέχεια μέσα στην κατάσταση. Δεν πρέπει να αφεθείς, να σε εμπνέει το πρώτο τυχαίο κλισέ που θα βρεθεί μπροστά σου. Ακόμα και αν αυτό το κάτι είναι απρόσμενα ακραίο, όπως ένα ατύχημα, δεν πρέπει να το κινηματογραφήσουμε, εφόσον δεν αφορά το θέμα μας. Πρέπει να κινηματογραφούμε συγκεκριμένα, με ακρίβεια και πειθαρχία.
Το ντοκιμαντέρ απαιτεί κατανόηση ζωής και αυτό μαθαίνεται μόνο μέσα από την άσκηση της σχέσης σου με την πραγματικότητα, που σου αντιστέκεται. Η ηθική στάση, δημιουργείται από τον χρόνο που αφιερώνεις για να συναντηθείς με το θέμα σου. Ο φυσικός ρυθμός της ζωής, είναι ο χρόνος που χρειάζονται οι άνθρωποι για να εκτεθούν αδύναμοι μπροστά σε μια κάμερα και ένα μικρόφωνο. Στο ντοκιμαντέρ δεν μπορείς να οργανώσεις τις καταστάσεις μέσα στην πραγματικότητα όπως στο fiction. Εκφράζεσαι αισθητικά χρησιμοποιώντας την αληθινή ζωή των άλλων ανθρώπων και όχι μια ιστορία που την υποδύονται ηθοποιοί, μια κατασκευή. Πρέπει λοιπόν να δημιουργήσεις ένα αισθητικό και ηθικό περιβάλλον για να υπάρξουν αυτά τα πρόσωπα.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
H σχέση χτίζεται πριν από τα γυρίσματα και δεν πρέπει συνέχεια να ενοχλείς τους ανθρώπους που κινηματογραφείς, γιατί ήδη έχει κατακτηθεί μια ώσμωση. Οι άνθρωποι κουράζονται και δεν φαντάζονται ότι αυτό θα κρατήσει τόσο πολύ. Πρέπει λοιπόν, να είσαι ενεργά υπέρ των ανθρώπων που κινηματογραφείς και όταν προκύπτει μια δυσκολία ή κούραση, να μην τους απορρίψεις με την ομάδα σου. Το ντοκιμαντέρ είναι κάτι πολύ υποκειμενικό, δεν είναι μια διανθισμένη “ψευδοαντικειμενικότητα” πολλαπλών χρήσεων…
Οι ντοκιμαντερίστες σήμερα προσπαθούν να επεκτείνουν τα αφηγηματικά εργαλεία που έχουν στην διάθεσή τους και ελπίζουν να πουν τις ιστορίες τους σε ευρύτερα κοινά, στην μεγάλη οθόνη, που αλλάζει τις προσλαμβάνουσες, τεχνικά και κυρίως αισθητικά. Επεκτείνοντας πολύ επιθετικά τα σύνορα του είδους, έχουν ήδη απομακρυνθεί από τα κακόγουστα δημοσιογραφικά κλισέ, “A – rool, B-roll, talkiing hads, voice over, music cues and narrative arcs based on real life”. Γιατί, το ντοκιμαντέρ ήταν και είναι μέρος της Τέχνης και όχι της δημοσιογραφίας.
H ποιητική πολυφωνία και η αυθεντικότητα των “Μanakamana” και “The Miising Picture”, (μεγάλο βραβείο στις Cannes “Un certain regarde” 2013), το επιβεβαιώνει.
Τι κάνει το πραγματικό περισσότερο αποκαλυπτικό και δημιουργικό…; Η κινηματογραφική προσέγγιση! Ανάμεσα στις διακριτές φόρμες ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, στην ενδιάμεση περιοχή, υπάρχει πολλή δουλειά για να διερευνηθεί από τους δημιουργούς. Αυτό το μονοπάτι μπορεί να αλλάξει μια για πάντα και το cinema, όπως το γνωρίζουμε μέχρι τώρα.
Info: Ο Χρήστος Καρακέπελης γεννήθηκε στις Σέρρες το 1962. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Σκηνοθεσία στη Σχολή Σταυράκου. Στη διάρκεια των σπουδών του σκηνοθέτησε δύο ταινίες μικρού μήκους, ενώ από το 1985 ξεκίνησε να εργάζεται στο χώρο της διαφήμισης. Έχει γράψει σενάρια για ντοκιμαντέρ, έχει σκηνοθετήσει σειρές ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση και τέλος δύο κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ που έχουν αποσπάσει πολλαπλές διακρίσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό: Το Σπίτι του Κάιν (2000, 35mm, dur. 80’) και την Πρώτη Ύλη (2010, 35mm, dur. 78′).
* Αναδημοσίευση από το περιοδικό Culturenow Mag, τεύχος 29