Η ατομική, που παρουσιάζει η Χριστίνα Μήτρεντσε στην Οικία Κατακουζηνού είναι μια site-specific έκθεση αναδρομικού χαρακτήρα. Η καλλιτέχνις επιχειρεί να αναβιώσει την ιστορική αθηναϊκή κατοικία του 1960 και μας προσκαλεί σε μια σύγχρονη εικαστική παρέμβαση στο εσωτερικό της. Η έκθεση «Super Ego» διερευνά τις δυνατότητες του Katakouzenos House Museum (KHM), το οποίο ακολουθεί τις αρχές των σπιτιών-μουσείων, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το Μουσείο Freud στο Λονδίνο. Άλλωστε από την πρώτη στιγμή της λειτουργίας της, το 2008, επιχειρήθηκε η σύνδεση της οικίας Κατακουζηνού με το μουσείο Freud και αυτό φαίνεται και από τον χαιρετισμό που έστειλε ο τότε διευθυντής του Michael Molnar στην επιμελήτρια της Οικίας Κατακουζηνού Σοφία Ε. Πελοποννησίου-Βασιλάκου: «Μια παράλογη απορία γεννήθηκε στο μυαλό του Freud όταν βρέθηκε στην Ακρόπολη το 1904 -ήταν η πόλη μπροστά στα πόδια του αληθινή; Όμως και όλοι οι επισκέπτες σε κάποιο μουσείο αφιερωμένο σε μια γνωστή προσωπικότητα μοιάζουν με τον Freud στην Αθήνα και βιώνουν μια εξίσου εξωπραγματική στιγμή: Άραγε το πρόσωπο που γνωρίζουμε από τα έργα του να έζησε πράγματι σε αυτό το σπίτι; Είτε βρισκόμαστε στο γραφείο του Καθηγητή Κατακουζηνού ή του Καθηγητή Freud, η προσοχή μας παλινδρομεί ανάμεσα στα αντικείμενα που ο προηγούμενος κάτοικος του σπιτιού άφησε πίσω του και τα “εσωτερικά μας αντικείμενα” που τον αντιπροσωπεύουν στα μάτια μας. Κάθε μουσείο είναι μια Ακρόπολη: είναι ένας τόπος όπου η πραγματικότητα περιβάλλεται από φαντασία».
Στη μέχρι τώρα πορεία της στο Λονδίνο και στην Ελλάδα, η Χριστίνα Μήτρεντσε είναι εξοικειωμένη με τις μουσειακές συλλογές και τη διαπραγμάτευσή τους ως εννοιολογικού και θεωρητικού τρόπου λειτουργίας της σύγχρονης επιμελητικής και καλλιτεχνικής πρακτικής. Εν προκειμένω, χρησιμοποιώντας πολλαπλές τεχνικές και μέσα, η καλλιτέχνις συνομιλεί με το αρχείο και τα έργα τέχνης της συλλογής των Κατακουζηνών, διατηρώντας τον διάλογο ανοιχτό και ζωντανό, και αποφεύγοντας σκόπιμα τις συστηματικές ταξινομήσεις. Η έκθεση περιλαμβάνει παλαιότερα και νέα έργα, φτιαγμένα ειδικά για την έκθεση, που υιοθετούν οικείες και διεπιστημονικές προσεγγίσεις, όπως βιβλιογλυπτική, xειροποίητη μεταξοτυπία, ζωγραφική (σειρά «Ιconic Fungi Portraits»), κολλάζ (σειρές «Bookscapes» και «Bibliophiles»), κεραμικά, βιντεοπροβολές και ένα υφαντό χαλί. Ενσωματώνοντας διάφορες αναγνώσεις, η Μήτρεντσε διαπραγματεύεται τη διαλεκτική σχέση μεταξύ σύγχρονης τέχνης και καλλιτεχνικής παραγωγής μέσα σε μια κατοικία που άφησε σημαντική πολιτιστική και επιστημονική παρακαταθήκη. Τα έργα της Μήτρεντσε συνδιαλέγονται με τον χώρο και την αισθητική της Οικίας Κατακουζηνού, δημιουργώντας νέες ποιητικές εμπειρίες και ανταλλαγές.
Η Οικία Κατακουζηνού ήταν ένα από τα σημαντικότερα φιλολογικά σαλόνια της Γενιάς του ’30. Tα έπιπλα και τα εκθέματα (αντικείμενα, ιστορικά χειρόγραφα, φωτογραφίες, αλληλογραφία) αναδεικνύουν τους σταθμούς και τις βιογραφικές πτυχές της επαγγελματικής, κοινωνικής και οικογενειακής ζωής των Κατακουζηνών. Το αρχειακό υλικό αποκαλύπτει προσωπικές στιγμές του διάσημου ζευγαριού και τη σχέση του με την πολιτιστική ελίτ της εποχής (Ελύτης, Σεφέρης, Γκίκας, Χατζιδάκις, Εμπειρίκος, Τσαρούχης, Chagall, Camus). Τα σύγχρονα έργα τέχνης που παρουσιάζονται, καταπιάνονται με θέματα κεντρικά τόσο για την ψυχανάλυση όσο και για την ίδια την τέχνη: μετάφραση, μεταμόρφωση, χρονιότητα, ασυνείδητο, μεταφορά, όνειρα και φαντασία. Τα νέα έργα της Μήτρεντσε καθρεφτίζουν αυτές τις ιδέες, προκαλώντας μια νέα συζήτηση που αντηχεί σε όλες τις αίθουσες του σπιτιού. Ταυτόχρονα, αποκαλύπτουν ή αποκρύπτουν πτυχές, ανοίγοντας έναν διάλογο γύρω από την πολιτική της ορατότητας των πληροφοριών των αρχείων, προσκαλώντας τους θεατές να γίνουν συμμέτοχοι. Η έκθεση «Super Ego» επιχειρεί, μεταξύ άλλων, να προσφέρει στο σημερινό αθηναϊκό κοινό μια νέα ανάγνωση της Οικίας Κατακουζηνού.
Στην είσοδο της Οικίας Κατακουζηνού μας υποδέχεται το έργο Emblem (2015). Είναι η υπογραφή της καλλιτέχνιδας, μια χειροποίητη μεταξοτυπία με πολλούς συμβολισμούς. Το ίδιο σχέδιο έχει φιλοτεχνηθέι ειδικά για την έκθεση σε χειροποίητο υφαντό: το Emblem Rug (2022) δεσπόζει κεντρικά στο σαλόνι μαζί με τα άλλα χειροποίητα έπιπλα. Τα σχέδια και οι μεταξοτυπίες από τη σειρά Microdrawings (2017) αναπαριστούν σημαντικές στιγμές από την ιστορία του θεάτρου. Το χειροποίητο δίμετρο Pillar II (2022), φτιαγμένο από παγκόσμιους χάρτες, υψώνεται στη μέση της μεγάλης σάλας και ακουμπά την οροφή, καθώς το βάζο με τα φρέσκα λουλούδια καθρεφτίζει τον ζωγραφικό πίνακα του Γιάννη Τσαρούχη πάνω από το τζάκι σε συνοδεία του I love You – Video (2022), βασισμένο στο γνωστό κομμάτι του Χατζιδάκι. Τα έργα The Wifi is Weak (Bookscape) (2016), Sex in History (2022), και το Aphrodite (Bibliophile) (2018) μας μεταφέρουν στην εποχή του internet. Πολύχρωμες επιφάνειες σκληρών βιβλίων σαν να επρόκειτο για πίνακες αφηρημένου εξπρεσιονισμού, μόνο που εδώ αυτές οι επιφάνειες διερευνούν περαιτέρω τα κειμενικά «τοπία» της post-internet εποχής. Πιο συγκεκριμένα, σχολιάζουν το πώς ο ψηφιακός κόσμος μοιάζει να λειτουργεί ως «διαιτητής» ανάμεσα στον άνθρωπο και στη φύση. Και όλα μαζί τα αντικείμενα αναδημιουργούν τα κομμάτια ενός παζλ, συνθέτοντας μια εικόνα η οποία αντανακλά την προσωπικότητα των ιδιοκτητών του σπιτιού και ξαναζωντανεύει το πνεύμα μιας εποχής.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η Μήτρεντσε επιδεικνύει τη δέσμευσή της να προωθήσει πειραματικές μορφές της λεγόμενης Book Arts που αντικατοπτρίζουν τις εννοιολογικές στρατηγικές της εδώ και πολλά χρόνια, όπως στα γλυπτά Seduction (2021), Welcome (2022) και Akrokeramo I & II (2018), τα οποία ενσωματώνονται στην τραπεζαρία. Αυτό το είδος «θεσμικής αναρχίας» είναι αναζωογονητικό και επιτρέπει στους θεατές μια πιο προσωπική αλληλεπίδραση με τα αντικείμενα και τους χώρους του σπιτιού.
Ο κόκκινος διάδρομος, όπου παρουσιάζεται το έργο Hot Hashtags (Bookscape) (2021), μας οδηγεί ομαλά στο πράσινο σαλόνι αναμονής για τους ασθενείς, που φιλοξενεί μια καινούργια, επιδαπέδια εγκατάσταση, με τίτλο The Wondrus Mushrooms in the Garden of Eden (2022), όπου τα χειροποίητα γλυπτικά μανιτάρια (Amanitas) είναι φτιαγμένα με τη συλλογή βιβλίων Τα Φοβερά Ντοκουμέντα, ανάμεσα σε οικιακά φυτά. Εδώ τα Magic Mushrooms μας παραπέμπουν στις τελευταίες εφαρμογές της επιστήμης και τις θεραπευτικές ιδιότητές τους για ασθενείς με κατάθλιψη και άγχος που μπορούν να βελτιώσουν τη συναισθηματική ευημερία των ασθενών με ψυχολογικές αναταραχές.
Στα ζωγραφικά πορτρέτα Iconic Fungi Portrait series (2016-2022) η παρασιτική φύση των μανιταριών φαίνεται να ζει από τον «ξενιστή» τους, υποδηλώνοντας τη βεβαιότητα της φθοράς, τον παραλογισμό της θνητότητας και μια θεϊκή ομορφιά που γεννήθηκε από τη μετάλλαξη. Τα στοιχεία που σχηματίζουν τα πρόσωπα συνδιαλέγονται με τον συμβολισμό των μανιταριών και της εκκεντρικότητας. Η Mήτρεντσε μας μεταφέρει σε έναν ψυχολογικό χώρο που αιωρείται μεταξύ του φανταστικού, του ονείρου και του πραγματικού επιρρεασμένη απο τη μέθοδο ερμηνείας των ονείρων του Φρόιντ. Τα πορτρέτα της τείνουν να αποκαλύπτουν μια συλλογική λαχτάρα, μια σκοτεινή ψυχολογική πτυχή και μια απόλαυση του υψηλού και του αστείου που συνδέονται και αντανακλούν τη σύγχρονη κοινωνία, καθώς και τους κρυμμένους μύθους διαφορετικών πολιτισμών, όπως εκείνοι των Ολμέκων, των Ζαποτέκων, των Μάγια και των Αζτέκων.
Η πρακτική της ψυχανάλυσης και η λεγόμενη «ομιλούμενη θεραπεία» που βασίζεται στο φροϋδικό μοντέλο, εφαρμοζόταν στην αίθουσα θεραπείας και γραφείο του Κατακουζηνού, όπου βρίσκεται ακόμα το ψυχαναλυτικό ντιβάνι, τα προσωπικά του αντικείμενα, τα έργα τέχνης και η βιβλιοθήκη. Η γνωστή σειρά της Μήτρεντσε με τίτλο Wounded Books, με πυροβολημένους τόμους των απάντων του Φρόιντ (Apanta-Freud, 2022), καθώς και των Αγάπη (2022), Psychology of Perception (2017) και Archeology (2017), αναμειγνύονται με τη συλλογή βιβλίων του Κατακουζηνού. Το video projection Handbuch der Neurologie (2022) ανατρέχει σε εικονογραφήσεις από τη σπάνια σειρά γερμανικής εγκυκλοπαίδειας νευρολογίας απο το αρχείο του Κατακουζηνού. Η βιντεοπροβολή υπογραμμίζει τη δύναμη του περιεχομένου να γίνεται αφηγηματικό. Η παρόρμηση να διαβάσει, να ερμηνεύσει και να αναλύσει, είναι συντριπτική — αλλά ο θεατής έχει επίσης συνείδηση του παραλογισμού αυτής της παρόρμησης. Οι εικόνες και ο ήχος της θάλασσας είναι διφορούμενες, μεταφορικές, ίσως αντιπροσωπεύουν μια παράξενη εμφάνιση σε ένα όνειρο. Ποιανού όμως; Και το σημαντικότερο, γιατί;
Δύο ρεαλιστικά γυναικεία στήθη (κεραμικά βαρίδια) βρίσκονται τοποθετημένα επάνω στο σημειωματάριο στο γραφείο του Κατακουζηνού, ανακαλώντας το έργο του Marcel Duchamp Prière de Toucher. Πρόκειται για ένα σουρεαλιστικό αντικείμενο φαντασίωσης και πόθου με τίτλο Please touch / Boobs on Books (2022). Περισσότερο με διαισθητική παρά με σεξουαλική χροιά, το αντικείμενο προσκαλεί τον θεατή να χαϊδέψει το στήθος, προκαλώντας έτσι πάθος και πρόκληση. Τα έργα της Μήτρεντσε διερευνούν τις επιρροές της ψυχανάλυσης στον σουρεαλισμό, ο οποίος χρησιμοποίησε τις θεωρίες της για τις ορμές και τα όνειρα με πολλούς διαφορετικούς τρόπους – μερικές φορές αυτό γίνεται και μέσω «παραγωγικών παρανοήσεων». Μέσα από θραύσματα αρχείων η καλλιτέχνις απαντά σε ψυχαναλυτικές και προσωπικές ιστορίες, προτείνοντας νέες αφηγήσεις για την κατανόηση του παρελθόντος.
Ευχαριστούμε το Δ.Σ. του Ιδρύματος Α. & Λ. Κατακουζηνού και ιδιαίτερα την Πρόεδρο κα Λίλη Βενιζέλου, τον Αντιπρόεδρο Β΄ κ. Ζήσιμο Συνοδινό και την επιμελήτρια της οικίας Κατακουζηνού και μέλος του Δ.Σ. κα Σοφία Ε. Πελοποννησίου-Βασιλάκου για την όλη συνεργασία και εμπιστοσύνη.
Eπιμέλεια: Χριστόφορος Μαρίνος
Χριστίνα Μήτρεντσε
Η Χριστίνα Μήτρεντσε έχει εκθέσει τα έργα της σε 20 ατομικές εκθέσεις και πάνω από 200 ομαδικές εκθέσεις σε γκαλερί, μουσεία και δημόσιους χώρους, όπως: Tate Modern, The Royal Academy, ICA London, Liverpool Biennial UK, XV Biennale de Mediterranea, 2nd Bodrum International Biennial Turkey, NDSM-Werf Amsterdam, MOMUS State Museum of Modern Art, Jewish Museum of Greece, Hackney Museum, Nadine Feront Gallery, Dalla Rosa Gallery, The Stephen Lawrence Gallery, Central Booking NY, The Centre for the Book Arts NY, San Francisco Centre for the Book, California, Drop – Hiroshima, Japan, Rise Berlin, Helsinki Contemporary Gallery. Το έργο της έχει συμπεριληφθεί σε σημαντικές εκδόσεις όπως το The Word Is Art (Thames & Hudson), το Unselfmarked (Against Decorum) και το Prologues. Τα έργα της βρίσκονται σε μεγάλες ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές, όπως το WWW foundation, MOCA London, Senate House, Book Arts UWE, LCC, (UAL), Women’s Art Library Goldsmiths University, Book Art Centre NY, the National Library in Baghdad, Jewish Museum of Greece, Fine Art Society London, Greenwich Council, Sill Library Bath, Mol’s collection Holland, Tate Archive, Penguin Collectors Society, Griechische Kultustiftung Berlin, M. Altenman NY, Onassis Foundation, Alpha Bank, MOMUS Greece, Benaki Museum, MIET foundation, Venizelos Airport Athens.
Κεντρική εικόνα θέματος: Akrokeramo I, II