Με αφορμή τον θάνατο του πατέρα του ένας συγγραφέας αντιμέτωπος με συγγραφικά και προσωπικά αδιέξοδα θα ξετυλίξει το νήμα που θα τον οδηγήσει στην αλήθεια για τις ρίζες του. Το μυθιστόρημα Η θεραπεία των αναμνήσεων αναδεικνύει την ευκολία με την οποία μπορούν να ανατραπούν κεκτημένα και βεβαιότητες μιας ολόκληρης ζωής, αλλά και το πόσο εύθραυστη και ευμετάβλητη είναι η ίδια η έννοια της ταυτότητας.
– Η ιστορία του τελευταίου σας βιβλίου διαδραματίζεται εν πολλοίς εκτός ελληνικών συνόρων, σε μια γειτονιά της Νέας Υόρκης. Ποιο ήταν το ερέθισμα και πώς διεξαγάγατε την έρευνά σας ώστε να μαζέψετε το απαραίτητο υλικό;
Στο Ουάσιγκτον Χάιτς, περιοχή του άνω δυτικού Μανχάταν, άκμασε μια πολυπληθής ελληνική κοινότητα που αριθμούσε κάποτε περισσότερα από δεκαπέντε χιλιάδες μέλη. Μεταξύ αυτών και ο φαρμακοποιός Γεώργιος Καλογερόπουλος ή Κάλλας, πατέρας της διάσημης Ελληνίδας ντίβας η οποία γεννήθηκε και πέρασε εκεί τα παιδικά της χρόνια. Περιγράφοντας την ζωή του κεντρικού πρωταγωνιστή της Θεραπείας των Αναμνήσεων αναφέρομαι στην άγνωστη ιστορία εκείνης της κοινότητας χρησιμοποιώντας στοιχεία που συγκέντρωσα κατά την εξάμηνη παραμονή μου στις ΗΠΑ. Μίλησα κυρίως με Έλληνες μετανάστες, πρώην κατοίκους του Ουάσιγκτον Χάιτς τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Από εκείνη την ελληνική κοινότητα δεν έχει απομείνει πια παρά μόνο ένας ορθόδοξος ναός να θυμίζει τις παλιές, ένδοξες εποχές.
– Η έννοια της ταυτότητας παίζει κρίσιμο ρόλο στο μυθιστόρημα, άλλοτε σαν κάτι σταθερό και απαρασάλευτο, όπως η εθνοτική καταγωγή, και άλλοτε σαν κάτι εντελώς ρευστό και ευμετάβλητο. Πιστεύετε ότι μπορούν να ισχύουν και τα δύο ταυτόχρονα;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η έννοια της ταυτότητας, η ρευστότητα και η επιλογή επανακαθορισμού της, παίζει πράγματι σημαντικό ρόλο στο μυθιστόρημα. Η εθνοτική καταγωγή δεν είναι παρά μια ταμπέλα που υποχρεωτικά φέρουμε εφ’ όρου ζωής. Ποιοι είμαστε, όμως, πραγματικά; Η ταυτότητά μας είναι κάτι που συνεχώς μεταβάλλεται. Ο ξένος τόπος και ιδιαίτερα η Αμερική της αναλογικής εποχής προσφερόταν από μυθοπλαστική άποψη για μια ριζική αλλαγή ταυτότητας σαν κι αυτή που επιχειρεί στο βιβλίο ο πατέρας του πρωταγωνιστή. Όντας παράνομος μετανάστης θα αφήσει το παλιό του δέρμα στις αμερικανικές ακτές και θα μεταμορφωθεί σε κάτι εντελώς διαφορετικό.
– Ο ήρωας του μυθιστορήματος αντιπαθεί τις νέες, ψηφιακές τεχνολογίες. Εσείς τι σχέση έχετε με αυτές;
Η αντιπάθεια του κεντρικού πρωταγωνιστή για την ψηφιακή τεχνολογία εξυπηρετεί την ανάπτυξη του μύθου κατά δύο τρόπους. Αρχικά αντιπαρατίθεται με την τεχνολογικά εξαρτημένη γενιά της κόρης του δίνοντάς μου την δυνατότητα να αναπτύξω κάποιες προσωπικές σκέψεις σχετικά με τις αλλαγές που η τεχνολογία έχει επιφέρει στον τρόπο με τον οποίο παράγουμε και καταναλώνουμε τέχνη. Αργότερα στο βιβλίο η αντιπάθεια αυτή θα τον φέρει κοντά με μια νεαρή φοιτήτρια. Ο ερωτικός τους δεσμός θα αποτελέσει αντίβαρο σε μια σειρά αποτυχίες: στο συγγραφικό του μπλοκάρισμα, στην αδυναμία του να διαχειριστεί ένα αναπάντεχο διαζύγιο, στην ροπή του προς τον αλκοολισμό. Θεωρώ το διαδίκτυο την σημαντικότερη επανάσταση των τελευταίων δεκαετιών και πιστεύω ότι από λογοτεχνικής πλευράς δεν έχουμε καταπιαστεί αρκετά με την επίδραση που έχει στην ζωή μας.
– Το βιβλίο σας πραγματεύεται σε μεγάλο βαθμό τις σχέσεις γονιού και παιδιού. Πιστεύετε ότι μπορεί ποτέ κανείς να γνωρίζει απολύτως έναν γονιό ή θα παραμένουν πάντα κάποιες άγνωστες πτυχές;
Η σύγκρουση και, κατά κάποιο τρόπο, η συμφιλίωση πατέρα και γιου είναι κεντρικό θέμα του βιβλίου. Aντλώντας από προσωπικές εμπειρίες –αφού είχα κι εγώ μια συγκρουσιακή σχέση με τον δικό μου πατέρα– προσπάθησα να ερμηνεύσω εκ των υστέρων κάποιες ενέργειες και επιλογές του για να διαπιστώσω πόσο λίγο τον γνώριζα. Όπως όλοι οι άνθρωποι έτσι και ο γονείς μας κρατούν κρυμμένα μυστικά που συχνά επιλέγουν να πάρουν μαζί τους. Στην Θεραπεία των Αναμνήσεων το μυστικό του Νίκου Μπουζιάνη αποκαλύπτεται με αρκετά περιπετειώδη τρόπο, σαν ένα κυνήγι θησαυρού με ελλιπείς και σκόπιμα χαλκευμένες οδηγίες.
– Εικόνες σωματικής και νοητικής κατάπτωσης που οφείλονται στην προχωρημένη ηλικία διατρέχουν το μυθιστόρημα. Πόσο σας απασχολούν τα γηρατειά και το αναπόφευκτο τέλος; Ο έρωτας μπορεί να λειτουργήσει σαν ελιξήριο ζωής;
Με ενδιέφερε περισσότερο η μέση ηλικία, η περίοδος ανάμεσα στην νεότητα και στα γηρατειά όταν προσπαθείς να συμβιβαστείς με μια πρωτόγνωρη σωματική και πνευματική κατάσταση παρατηρώντας με τρόμο τα σημάδια του χρόνου. Επειδή, όμως, ο πρωταγωνιστής είναι κωμικός θέλησα να δω και την αστεία πλευρά του ζητήματος, την πτώση ως κωμωδία. Όσο για τον έρωτα, αυτός αφενός προκύπτει (μιας και ο Μιχάλης Μπουζιάνης κάθε άλλο παρά ως κυνηγός περιγράφεται) αφετέρου περνάει σε δεύτερη μοίρα καθώς επισκιάζεται από την αναζήτηση του πατέρα. Υπάρχει, τέλος, το ζήτημα του Αλτσχάιμερ – ο τίτλος του βιβλίου είναι, άλλωστε, χαρακτηριστικός. Η απώλεια της μνήμης συνεπάγεται την απώλεια του εαυτού: οι πάσχοντες δεν είναι παρά ζωντανοί νεκροί χωρίς αναφορές σε οποιοδήποτε παρελθόν, περιφερόμενα σώματα πλήρως εξαρτημένα από την καλοσύνη των άλλων.