Δύο αδέλφια αντιμέτωπα για ένα θρόνο. Επτά Πύλες. Επτά στρατηγοί. Εμφύλια σύγκρουση, δικαιοσύνη, αλαζονεία, αγάπη, έχθρα, μίσος. Μία μάχη καταδικασμένη να καταλήξει χωρίς πραγματικό νικητή.
Οι «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου, μια εξαιρετικά δυνατή πολιτική τραγωδία, που το κοινό δεν έχει την ευκαιρία να δει συχνά, είναι η καλοκαιρινή παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, που συμμετέχει και στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Η παράσταση ανεβαίνει σε μια νέα, σύγχρονη μετάφραση του ποιητή Γιώργου Μπλάνα και σε σκηνοθεσία του διεθνούς φήμης Λιθουανού σκηνοθέτη Τσέζαρις Γκραουζίνις.
Μετά την επιτυχημένη παρουσίαση στο Θέατρο Δάσους, σειρά έχει το Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων στις 15 και 16 Ιουλίου και το Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου στις 22 και 23 Ιουλίου, ενώ θα ακολουθήσει μεγάλη περιοδεία σε όλη την Ελλάδα.
«Η παράστασή μας, πιστεύω, καταδεικνύει τη ζωτική ανάγκη να υπάρχει ενεργή παρουσία των πολιτών για την ύπαρξη της δημοκρατίας», σημειώνει ο Χρίστος Στυλιανού, που ερμηνεύει –σε διπλή διανομή με τον Γιάννη Στάνκογλου– τον ρόλο του Ετεοκλή. Ο πρωταγωνιστής του ΚΘΒΕ, μας μίλησε για την επίκαιρη τραγωδία του Αισχύλου, τον ήρωά του, τη συνεργασία με τον Τσέζαρις Γκραουζίνις, τη σκηνική συνύπαρξή με τον Γιάννη Στάνκογλου, ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί στα χρόνια προβλήματα των εργαζομένων και στα οικονομικά βάρη του παρελθόντος, τα οποία «πρέπει να αφήσει πίσω του» το σπουδαίο Κρατικό Θέατρο της Βόρειας Ελλάδας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Όπως λέει και ο ίδιος, «Το ΚΘΒΕ είναι και οφείλει να είναι δυναμικά παρόν στη Βόρεια Ελλάδα αλλά και σε όλη την επικράτεια και πρέπει να γίνει αντιληπτό πως μόνο οφέλη μπορεί να αποκομίσει η κοινωνία και η πολιτεία από ένα ενεργό και υγιές Κρατικό Θέατρο.»
Culture Now: Αφορμή της παρούσας συνέντευξης είναι η συμμετοχή σας στην καλοκαιρινή παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, «Επτά επί Θήβας», σε σκηνοθεσία του Τσέζαρις Γκραουζίνις. Ας ξεκινήσουμε με την προσωπική σας οπτική γι’ αυτή την σπανίως παιζόμενη τραγωδία του Αισχύλου, και τα ζητήματα που πραγματεύεται.
Χρίστος Στυλιανού: Πρόκειται για ένα έργο του οποίου η μη-δράση (αφού δεν υπάρχει ομολογουμένως) αποτελεί ενδεχομένως λόγο για να μην ανεβαίνει συχνά. Ωστόσο η δύναμη που κρύβει το κείμενο αποκαλύπτει το γιατί είναι τόσο σημαντική αυτή η τραγωδία. Πέραν από το ζήτημα της εμφύλιας διαμάχης και του πολέμου εν γένει, θίγονται ζητήματα όπως η ελεύθερη βούληση, η μοίρα και το πεπρωμένο, η αυτοθυσία αλλά και η κατάχρηση της εξουσίας, η αλαζονεία και εντέλει η ύβρις.
C.N.: Γύρω από ποιον βασικό άξονα δομείται η παράσταση που θα δούμε και ποια σημεία του έργου επιχειρεί να φωτίσει;
Χρίστος Στυλιανού: Πιστεύω πως υπάρχουν δυο αντίθετες πορείες που διαγράφονται όσο εξελίσσεται η παράσταση: του Ετεοκλή και του Χορού όπου αυτές διασταυρώνονται στην τελική απόφαση του Ετεοκλή να αντιπαραταχθεί στον Πολυνείκη κι έτσι να σωθεί η πόλη. Μέσα από αυτό μπορούμε να παρατηρήσουμε το γελοίο του πολέμου, την αδιαλλαξία του ήρωα που τον οδηγεί στο θάνατο, αλλά και την αναζήτηση της ελευθερίας από το Χορό να αποφασίσει για τη μετέπειτα στάση του. Η παράστασή μας, πιστεύω, καταδεικνύει τη ζωτική ανάγκη να υπάρχει ενεργή παρουσία των πολιτών για την ύπαρξη της δημοκρατίας.
C.N.: Αξίζει να αναφερθούμε και στο γεγονός ότι έχει χρησιμοποιηθεί η νέα, σύγχρονη μετάφραση του ποιητή Γιώργου Μπλάνα. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η συμβολή της στη σκηνική σας πρόταση;
Χρίστος Στυλιανού: Κατά τη γνώμη μου, η μετάφραση αποτελεί δομικό στοιχείο της παράστασης καθώς δίνει εξαρχής μια καθαρή κατεύθυνση. Υπάρχει μια διαρκής υποβόσκουσα ειρωνεία τόσο στο πρόσωπο του Ετεοκλή όσο και στη δραματική παρουσία του Χορού, η οποία (ειρωνεία) δημιουργεί μια πολύ ζωντανή σχέση μεταξύ τους που υποκαθιστά την όποια έλλειψη δράσης. Ο κ. Μπλάνας δηλαδή προβάλλει με ένα πολύ όμορφο τρόπο -ο οποίος αναδεικνύει ταυτοχρόνως την ποίηση του κειμένου- το ίδιο το κείμενο και τα νοήματά του χωρίς εξωραϊσμούς.
C.N.: Στην παράσταση υποδύεστε τον ρόλο του Ετεοκλή, σε διπλή διανομή με τον Γιάννη Στάνκογλου, αλλά είστε και οι δύο επί σκηνής σε κάθε παράσταση. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτή την ενδιαφέρουσα σκηνική συνθήκη και την ιδέα που εξυπηρετεί.
Χρίστος Στυλιανού: Η σκηνική συνύπαρξη των δυο μας -πέραν της διπλής διανομής- προέκυψε μέσα από τους αυτοσχεδιασμούς στη διάρκεια των προβών και μάλλον αρκετά νωρίς μπορώ να πω. Η μάχη της αγκαλιάς είναι νομίζω μια πολύ χαρακτηριστική στιγμή της παράστασης -ως προς τη δομή αλλά και την αισθητική της- αφού πραγματώνεται με έναν σχεδόν ποιητικό τρόπο η αδελφική σύγκρουση. Παρουσιάζεται στο κοινό ο αδελφός για τον οποίο γίνεται λόγος και δεν παραμένει μια εικόνα που διαδραματίζεται κάπου μακριά. Κάπου δεν μπορούμε αλλά και δεν θα θέλαμε να δούμε. Μας δίνει να καταλάβουμε το πόσο τραγικός και χωρίς αποτέλεσμα είναι ένας πόλεμος και δη ο εμφύλιος. Αλλά και σε πρακτικό επίπεδο, είναι πολύ ενδιαφέρον να μοιράζεσαι έναν τέτοιο ρόλο με έναν ηθοποιό όπως ο Γιάννης και να παρακολουθούμε εναλλάξ ο ένας τον άλλον.
C.N.: Πώς σκιαγραφείτε τον ήρωά σας και τις δύο όψεις του; Μέσα από ποιο πρίσμα τον προσεγγίσατε;
Χρίστος Στυλιανού: Έχω την εντύπωση πως πρόκειται για δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης αποτελούν δύο πρόσωπα με κοινή μοίρα και κοινή στάση απέναντι στα πράγματα. Ο πρώτος έχει καταχραστεί την εξουσία αλλά και ο δεύτερος αποφασίζει να την επανακτήσει με τα όπλα εναντίον της πόλης του. Πάνω από τα κεφάλια τους επικρέμαται η πατρική κατάρα η οποία προκύπτει και από των δυο την ύβρι απέναντι στον πατέρα τους. Το μέγεθος των τραγικών ηρώων ξεπερνά κάθε ψυχολογική, θα έλεγα, προσέγγιση και αφετηρία αλλά και οδηγός είναι το ίδιο το κείμενο και αυτό που ο Τσέζαρις αποκαλεί “προοπτική” του λόγου. Τι θέλει να πει ο Ετεοκλής αλλά και πού θέλει να καταλήξει με αυτά που λέει.
C.N.: Ποια είναι η εμπειρία σας από τη συνεργασία με τον Τσέζαρις Γκραουζίνις; Τι εκτιμάτε σε εκείνον και στο σκηνοθετικό του όραμα;
Χρίστος Στυλιανού: Ήταν η πρώτη μου συνεργασία με τον Τσέζαρις και πραγματικά απήλαυσα το κάθε στάδιο. Δουλεύει με έναν πολύ καθαρό τρόπο με διακριτές προθέσεις και εικόνες. Μου αρέσει ο τρόπος που αντιμετώπισε το κείμενο, με τρυφερότητα αλλά και με θάρρος, με ερευνητική διάθεση και κυρίως με χιούμορ προτείνοντας δρόμους που δεν είχαμε φανταστεί. Είναι ένας σκηνοθέτης-ποιητής που δημιουργεί εικόνες που αγγίζουν την ψυχή.
C.N.: Εύκολα εντοπίζουμε σύγχρονες αναφορές στους «Επτά Επί Θήβας», αν λάβουμε υπ’ όψιν τους εμφύλιους πολέμους που μαστίζουν ολόκληρη την ανθρωπότητα σήμερα. Σε βαθύτερο επίπεδο όμως, γιατί θα λέγατε ότι μας αφορά και θα μας αφορά πάντα αυτό το έργο;
Χρίστος Στυλιανού: Διότι πέραν του αρχικού και βασικού θέματος της εμφύλιας διαμάχης το έργο προτείνει κάτι πολύ βασικό για την όλη δομή και λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο κάθε πολίτης έχει ευθύνη για τη σωστή και ουσιαστική λειτουργία της δημοκρατίας. Δεν αρκεί η ψήφος και μετά ο ηγέτης να αναλαμβάνει τις τύχες των υπολοίπων. Το τέλος του έργου αυτό υποδεικνύει κατά τη γνώμη μου. Ο Χορός καλείται να προσχωρήσει στη νέα τάξη πραγμάτων που ανακοινώνει ο Κήρυκας -η οποία είναι σκληρή- ωστόσο δεν υπάρχει ομοφωνία, διχάζεται εκ νέου χωρίς ουσιαστικά να επιχειρηματολογεί είτε για το ένα είτε για το άλλο.
C.N.: Το περσινό –πολύ δύσκολο για όλους- καλοκαίρι, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, μετά από την παράσταση («Η Ιφιγένεια στη χώρα των Ταύρων») μιλήσατε στο κοινό για το οικονομικό αδιέξοδο του Κ.Θ.Β.Ε και τα χρόνια προβλήματα των απλήρωτων εργαζομένων. Έκτοτε, και υπό τη νέα καλλιτεχνική διεύθυνση, έχει καλυτερεύσει καθόλου η κατάσταση; Σύμφωνα με την δική σας άποψη, ποια είναι –και ποια θα έπρεπε να είναι- η στάση του Κράτους απέναντι στο μεγαλύτερο θεατρικό οργανισμό της Θεσσαλονίκης αλλά και της Βόρειας Ελλάδας;
Χρίστος Στυλιανού: Θεωρώ πως έχουν γίνει αρκετά βήματα μέσα σε αυτόν το χρόνο, όμως το πρόβλημα δυστυχώς δεν έχει λυθεί. Μπορεί η έλευση της τακτικής επιχορήγησης να γίνεται πια εγκαίρως και κάποιες φορές και πιο μπροστά -κάτι που είναι αναμφιβόλως ένδειξη του ενδιαφέροντος του ΥΠΠΟ και που παλιότερα δεν γινόταν-, ωστόσο τα χρέη του παρελθόντος δεν αφήνουν το θέατρο να ορθοποδήσει. Για παράδειγμα τώρα είμαστε απλήρωτοι ενάμιση μήνα διότι το ΙΚΑ παρακράτησε λεφτά από την επιχορήγηση που θα πήγαιναν στους μισθούς των εργαζομένων λόγω παρελθόντων χρεών. Αυτό είναι πιστεύω το ζητούμενο. Να μπορέσουν να συντονιστούν οι απαραίτητοι φορείς και υπουργεία προκειμένου ένας τόσο σημαντικός κρατικός φορέας πολιτισμού να αφήσει πίσω τα βάρη του παρελθόντος. Η βούληση τόσο από τη διεύθυνση όσο και από τους εργαζόμενους είναι ξεκάθαρη ως προς τη στήριξη του έργου του θεάτρου. Το ΚΘΒΕ είναι και οφείλει να είναι δυναμικά παρόν στη Βόρεια Ελλάδα αλλά και σε όλη την επικράτεια και πρέπει να γίνει αντιληπτό πως μόνο οφέλη μπορεί να αποκομίσει η κοινωνία και η πολιτεία από ένα ενεργό και υγιές Κρατικό Θέατρο.
C.N.: Μέσα στα δέκα χρόνια που ανήκετε στο δυναμικό του Κ.Θ.Β.Ε, σκεφτήκατε ποτέ το ενδεχόμενο να συνεχίσετε την θεατρική σας διαδρομή στην Αθήνα; Αν ναι, ποιοι ήταν οι λόγοι που σας έκαναν να μείνετε στη Θεσσαλονίκη;
Χρίστος Στυλιανού: Η Αθήνα ως το θεατρικό κέντρο της χώρας αποτελεί στόχο για πολλούς ηθοποιούς. Από συγκυρία εγώ βρέθηκα Θεσσαλονίκη, τελείωσα τη δραματική σχολή του ΚΘΒΕ και άρχισα να δουλεύω, έπειτα έκανα την οικογένειά μου και σίγουρα πια μια ενδεχόμενη “κάθοδος” στην Αθήνα φαντάζει δυσκολότερη -αν και υπήρξαν προτάσεις στο παρελθόν οι οποίες εντέλει δεν τελεσφόρησαν. Από την άλλη μου αρέσει η Θεσσαλονίκη ως τόπος δουλειάς αλλά και ζωής αφού βρίσκομαι εδώ σχεδόν 15 χρόνια. Ωστόσο η σχέση εργασίας με το ΚΘΒΕ δεν είναι μόνιμη επομένως δεν αποκλείεται τίποτα.
C.N.: Τί ακολουθεί για εσάς μετά τους «Επτά Επί Θήβας»; Έχετε κάποιους καλλιτεχνικούς στόχους για τη συνέχεια;
Χρίστος Στυλιανού: Τη χειμερινή σαιζόν θα συμμετέχω στην παράσταση “Οικογενειακή γιορτή” -θεατρική μεταφορά της ταινίας Festen του Βίντεμπεργκ- που σκηνοθετεί ο Γιάννης Παρασκευόπουλος, υποδυόμενος τον Κρίστιαν και ακολούθως θα λάβω μέρος στη “12η Νύχτα” του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη. Τέλος θα συμμετέχω στην καινούρια εκδοχή των Μπανταρισμένων σε κείμενα και σκηνοθεσία του Χρήστου Παπαδημητρίου.
«Επτά Επί Θήβας», 15 & 16 Ιουλίου Καβάλα, Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων (Διεθνές Φεστιβάλ Φιλίππων & Θάσου). Περισσότερες πληροφορίες εδώ
15 Ιουλίου: Το ρόλο του Ετεοκλή ερμηνεύει ο Χρίστος Στυλιανού.
16 Ιουλίου: Το ρόλο του Ετεοκλή ερμηνεύει ο Γιάννης Στάνκογλου.
«Επτά Επί Θήβας», 22 & 23 Ιουλίου Επίδαυρος, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου (Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου). Περισσότερες πληροφορίες εδώ και εδώ
22 Ιουλίου: Το ρόλο του Ετεοκλή ερμηνεύει ο Χρίστος Στυλιανού.
23 Ιουλίου: Το ρόλο του Ετεοκλή ερμηνεύει ο Γιάννης Στάνκογλου.