Η γραφή, η γλώσσα, η επικοινωνία και τα σύμβολα είναι κεντρικός άξονας των συνθέσεων της Χρύσας (Βαρδέα-Μαυρομιχάλη, Αθήνα 1933-2013) στις οποίες οι έννοιες της αρμονίας, της συμμετρίας, του ρυθμού και της τάξης είναι βασικές. Και αυτά τα στοιχεία διατρέχουν όλη την έκθεση/νέα παραγωγή του MOMus-Μουσείου Άλεξ Μυλωνά με τίτλο «Light Negative Positive – Η Ελληνικότητα της Χρύσας».
Η δημιουργία της Χρύσας βρίσκεται στην αιχμή της πρωτοπορίας της αμερικάνικης και της διεθνούς τέχνης τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Η Χρύσα αναζητά επίμονα και αδιαπραγμάτευτα την «πραγματικότητα» στην τέχνη, είναι έτοιμη να ξεκινήσει κάθε φορά από την αρχή, να παραμείνει ελεύθερη και αδέσμευτη, να αρνηθεί τον «έλεγχο», να εκφράσει την εποχή της. Στο έργο της διαφαίνεται η διαλεκτική σχέση που αναπτύσσει ανάμεσα στο παρελθόν, στις πολιτισμικές της καταβολές και στην πολυπλοκότητα του υλιστικού, φωτεινού κόσμου της Times Square, της κουλτούρας της μαζικής κατανάλωσης και πληροφόρησης. Με την τέχνη της εξερευνά τον εαυτό της και προσδιορίζει την ταυτότητά της, εμβαθύνει στη γυναικεία δημιουργικότητα, απεικάζει τη ζωτική και τη βιωματική της σχέση με το περιβάλλον και τις πραγματικότητες μέσα στις οποίες ζει. Η Χρύσα προτάσσει τη δική της σημειολογία σ’ ένα έργο το οποίο, παρά τον «τεχνολογικό» του χαρακτήρα, είναι βαθύτατα ποιητικό, παραμένει σύγχρονο με την αλήθεια, την εκφραστική ένταση, τις εικαστικές και τις αισθητικές του αξίες, διατηρεί τη δύναμη των «συμβόλων» του.
Ο κεντρικός πυρήνας της έκθεσης αποτελείται από μια ενότητα σχεδίων της Χρύσας, τα οποία δώρισε ο αρχιτέκτονας, ερευνητής και συγγραφέας Αλέξανδρος Τζώνης (Alexander Tzonis) και η σύντροφός του Liane Lefaivre το 2017 στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και σήμερα ανήκουν στη συλλογή του MOMus. Το 1968 ο Τζώνης έγινε καθηγητής στο Graduate School of Design του Harvard, και ανέλαβε υπεύθυνος του νέου εκθεσιακού προγράμματος του Πανεπιστημίου. Ανάμεσα στις εκθέσεις που οργάνωσε και επιμελήθηκε ήταν και αυτή της Χρύσας με τίτλο «Light Negative Positive» την άνοιξη της ίδιας χρονιάς στο Robinson Hall του Harvard Yard, στην οποία παρουσιαζόταν γλυπτά της με νέον και σχέδια. Τα έργα συνδυάζονταν με μεγάλης κλίμακας τυπώματα σχεδίων του Auguste Rodin από το βιβλίο του Les cathédrales de France (1914). Ο συνδυασμός είχε στόχο να καταδείξει τη συμβολή της Χρύσας στη δημιουργία μιας «ποιητικής» του φωτός.
Η ενότητα αυτών των σχεδίων που παρουσιάζονται στην έκθεση στο MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά αφορούν εμβληματικές συνθέσεις της Χρύσας τη δεκαετία του 1960, όπως Οι Πύλες της Times Square και η Κλυταιμνήστρα, καθώς και συνθέσεις της με «αναλύσεις» γραμμάτων της αλφαβήτου, αποτυπώνοντας μοναδικά τη διαδικασία και την πορεία προς την ολοκλήρωση ενός έργου. Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης την πρωτότυπη αφίσα της έκθεσης του 1968 σχεδιασμένη από την Χρύσα, καθώς και χαρακτηριστικά έργα της προερχόμενα από τις Συλλογές του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, από τις Συλλογές του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) και τη Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank, καθώς και προσωπικές φωτογραφίες της Χρύσας από την Ελένη Μυλωνά, δημιουργώντας μια ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη εικόνα για το έργο της.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Επιμέλεια έκθεσης: Γιάννης Μπόλης, ιστορικός της τέχνης, προϊστάμενος MOMus-Μουσείου Άλεξ Μυλωνά & Μαρία Τσαντσάνογλου, ιστορικός της τέχνης, διευθύντρια MOMus-Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη
Σύμβουλος έκθεσης: Αλέξανδρος Τζώνης, αρχιτέκτονας, συγγραφέας ερευνητής, Ομότιμος Καθηγητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Delft
Την Παρασκευή 14 Οκτωβρίου η επίσκεψη στην έκθεση θα είναι δωρεάν για το κοινό από τις 11:00.
Διάλεξη
Ο Αλέξανδρος Τζώνης, αρχιτέκτονας, συγγραφέας ερευνητής, Ομότιμος Καθηγητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Delft και σύμβουλος της έκθεσης, θα παρουσιάσει στο κοινό τη μέρα των εγκαινίων στις 19:00 το έργο της Χρύσας και τις μέρες της άνοιξης του 1968, όταν πραγματοποιήθηκε η έκθεση «Light Negative Positive» στο Robinson Hall του Harvard Yard.
Ξεναγήσεις
Οι ξεναγήσεις στην έκθεση «Light Negative Positive – Η Ελληνικότητα της Χρύσας» πραγματοποιούνται κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 13:00.
Η συμμετοχή στις ξεναγήσεις γίνεται με το εισιτήριο εισόδου στην έκθεση και συστήνεται η δήλωση συμμετοχής στο τηλέφωνο 210 3215717 ή/και το reception.mam@momus.gr
Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσος κατάλογος με κείμενα θεωρητικών και ιστορικών της τέχνης, ενώ θα ανακοινωθεί πρόγραμμα παράλληλων δράσεων.
Χρύσα
Η Χρύσα (Βαρδέα-Μαυρομιχάλη) [Αθήνα, 1933-2013] σπούδασε στο Παρίσι (Académie de la Grande Chaumière, 1953-54) και στo Σαν Φρανσίσκο (California School of Fine Arts, 1954-55). Από το 1955 εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Νέα Υόρκη. Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1960 είναι τα πιο κρίσιμα για τη δημιουργία της. Είναι η περίοδος που χτίζει το δικό της «γλωσσικό» σύστημα, στο οποίο η οπτική αντίληψη, η μαζική επικοινωνία, τα σύμβολα και ο χρόνος είναι σημεία αναφοράς σε κάθε προσπάθεια προσέγγισης, ερμηνείας και αποτίμησης το έργου της. Η ατομική της έκθεση (1961) στο Solomon R. Guggenheim Museum, όπου παρουσιάζονται τα Κυκλαδικά βιβλία και συνθέσεις της με γράμματα, «προβολές» και σελίδες εφημερίδων, έρχεται να επικυρώσει το πρωτοποριακό, καινοτόμο πνεύμα της, την προσωπικότητα και την τέχνη της που στέκεται «αταξινόμητη» και αυτόνομη από δεσπόζουσες τάσεις και κινήματα, όπως η Pop Art, παρά τις όποιες κοινές αναφορές. Την περίοδο αυτή ξεκίνησε και τους πειραματισμούς της με το νέον, το στοιχείο που θα διαμορφώσει και θα καθορίσει όλη τη διαδρομή της. Η Χρύσα πραγματοποίησε πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις στην Αμερική και στην Ευρώπη, σε σημαντικές γκαλερί και μεγάλα μουσεία, όπως το The Museum of Modern Art (Νέα Υόρκη), το Whitney Museum of American Art (Νέα Υόρκη), το Musée d’ Art Contemporain (Μόντρεαλ), το Musée d’ Art Moderne de la ville de Paris (Παρίσι) και η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (Αθήνα). Συμμετείχε σε ομαδικές εκθέσεις και διεθνείς διοργανώσεις, όπως στις Μπιενάλε του São Paulo (1963, 1969, 1991) και της Βενετίας (1972) και στη Documenta 4 του Kassel (1968). Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 εργάστηκε για ένα διάστημα στην Ελλάδα, χρησιμοποιώντας ως εργαστήριο την αίθουσα ενός παλιού κινηματογράφου. Από το 2007 έζησε μόνιμα στην Αθήνα, όπου τα γνωστότερα έργα της σε δημόσιο χώρο είναι η Κλυταιμνήστρα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, και η Mott Street που τοποθετήθηκε (2004) στον σταθμό «Ευαγγελισμός» του αθηναϊκού Μετρό.
