Η Ζιζέλ, ένα από τα διασημότερα μπαλέτα του ρομαντισμού, σε γοητευτική μουσική του Αντόλφ Αντάμ, επιστρέφει στην Εθνική Λυρική Σκηνή, σε χορογραφία του Ιρέκ Μουχαμέντοφ και μουσική διεύθυνση Ηλία Βουδούρη και Ζωής Ζενιώδη.
Η Ζιζέλ αποτελεί φαινόμενο στην ιστορία του μπαλέτου. Αν και στην Ευρώπη είχε ξεχαστεί για πολλά χρόνια, εντούτοις στις αρχές του 20ου αιώνα άρχισε να περιλαμβάνεται ξανά στο ρεπερτόριο μεγάλων σχημάτων. Ο ομώνυμος ρόλος, που έχει χαρακτηριστεί ως “ο Άμλετ του μπαλέτου” αποτελεί έως σήμερα την ύψιστη πρόκληση για την καθιέρωση μιας χορεύτριας κλασικού μπαλέτου.
Για το πολυπληθές κοινό του χορού, η Ζιζέλ δεν γερνάει ποτέ, γιατί είναι ένα έργο που φωτίζει πολύ βαθιά συναισθήματα, όπως ο έρωτας, η ζήλεια, η προδοσία και πάνω από όλα περιγράφει την τεράστια αγάπη που καταφέρνει να ξεπεράσει τον θάνατο για να προστατεύσει την ίδια τη ζωή.
Η ιστορία αφορά τον άτυχο έρωτα της χωριατοπούλας Ζιζέλ για τον κόμη Άλμπρεχτ, που της παρουσιάζεται ως απλός χωρικός. Όταν η Ζιζέλ ανακαλύπτει την πραγματική του ταυτότητα και μαθαίνει ότι είναι μνηστευμένος με άλλη, χάνει τα λογικά της και αυτοκτονεί. Mια νύχτα με πανσέληνο στο δάσος, oι ψυχές των κοριτσιών που προδόθηκαν από τους εραστές τους την παραμονή του γάμου τους, έρχονται να πάρουν εκδίκηση μεταμορφωμένες σε ξωτικά. Παρασύρουν κάθε περαστικό άντρα, υποχρεώνοντάς τον να χορέψει μαζί τους ασταμάτητα ώσπου να πέσει νεκρός. Παρασύρουν και τον μετανοημένο Άλμπρεχτ, όμως παρεμβαίνει η Ζιζέλ στηρίζοντάς τον έως την αυγή, οπότε παύει η εξουσία των ξωτικών. Τότε, αφού τον συγχωρήσει, επιστρέφει στον τάφο της, αφήνοντάς τον απαρηγόρητο.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η αρχική χορογραφία της Ζιζέλ ήταν του ιταλικής καταγωγής Γάλλου Ζαν Κοραλλί (1779-1854), ωστόσο τα μέρη για την πρώτη χορεύτρια είχε αναλάβει ο Γάλλος Ζυλ Περρό (1810-1892), που διατηρούσε δεσμό με την πρωταγωνίστρια Καρλόττα Γκρίζι. Στη δουλειά τους βασίστηκε ο Μαριύς Πετιπά, ο οποίος παρουσίασε τη δική του εκδοχή με το Αυτοκρατορικό Μπαλέτο της Αγίας Πετρούπολης. Σε αυτή την εκδοχή στηρίζονται οι περισσότερες σύγχρονες χορογραφίες. Ήταν ο Πετιπά εκείνος που μετονόμασε τον πρωταγωνιστικό αντρικό ρόλο από Αλμπέρ σε Άλμπρεχτ.
Στον Μαριύς Πετιπά βασίζεται και η χορογραφία που υπέγραψε ο Ιρέκ Μουχαμέντοφ το 2007-8 για το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Στην χορογραφική γλώσσα του Πετιπά, το κλασικό ύφος συναντά το συναίσθημα και την αφήγηση, συνθέτοντας πολλά διαφορετικά είδη χορού.
Ο Μουχαμέντοφ εμβληματικός Α΄ Χορευτής των Μπολσόι την δεκαετία του 1980, έγινε διάσημος σε όλο τον κόσμο μέσα από τις πολύ επιτυχημένες παραστάσεις που έδωσε με το Βασιλικό Μπαλέτο του Λονδίνου, το Εθνικό Μπαλέτο της Αγγλίας, το Μπαλέτο της Σκωτίας, το Μπαλέτο του Μπορντώ και βεβαίως με την δική του ομάδα “Irek Mukhamedov and Company”, ερμηνεύοντας όλους τους σπουδαίους ρόλους του ρεπερτορίου. Απέσπασε το Grand Prix στο Διεθνή Διαγωνισμό Μπαλέτου της Μόσχας (1981), το Βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν για τον Καλύτερο Χορευτή στον Κόσμο (1988), το Μετάλλιο Νιζίνσκι (1988), το Βραβείο Μπαλέτου της Evening Standard (1992) κ.ά. Το 2000 χρίστηκε Αξιωματικός του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Υπήρξε Διευθυντής του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής τα έτη 2007-2010, ενώ σήμερα είναι Principal Ballet Master στο Μπαλέτο της Εθνικής Όπερας της Αγγλίας.
Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, στην Α’ Διανομή θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε δύο διακεκριμένους χορευτές από το Βασιλικό Μπαλέτο της Νέας Ζηλανδίας, την Μαγιού Τανιγκαΐτο και τον Τζόζεφ Σκέλτον. Η Τανιγκαΐτο κατάγεται από την Ιαπωνία, πραγματοποίησε τις σπουδές της στην Αμβέρσα του Βελγίου και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και είναι μέλος του Βασιλικού Μπαλέτου της Νέας Ζηλανδίας από το 2012. O Σκέλτον γεννήθηκε στη Νέα Ζηλανδία, σπούδασε στο Λονδίνο (Σχολή Χορού Έλμχερστ, Βασιλική Σχολή Χορού) και επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου έγινε μέλος του Βασιλικού Μπαλέτου το 2011.
Από το Μπαλέτο της ΕΛΣ, το πρωταγωνιστικό ζευγάρι Ζιζέλ και Άλμπρεχτ ερμηνεύουν οι Μαρία Κουσουνή – Βαγγέλης Μπίκος, Ντανίλο Ζέκα – Χριστίνα Μακρίδου και Ελεάνα Ανδρεούδη – Ίγκορ Σιάτζκο.
Στον ρόλο της Μύρτας οι Βανέσα Κούρκουλου – Πόπη Σακελλαροπούλου και Όλγα Ζουρμπινά, ενώ στον ρόλο του Ιλαρίωνα οι Στράτος Παπανούσης – Γιώργος Βαρβαριώτης και Αγάπιος Αγαπιάδης.
Συμμετέχουν οι Α’ Χορευτές, οι Σολίστ, οι Κορυφαίοι και το Coprs de Ballet της ΕΛΣ. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνουν οι Ηλίας Βουδούρης και Ζωής Ζενιώδη.
Η Ζιζέλ με μια ματιά
Το έργο
Η Ζιζέλ ή Tα βίλι, όπως είναι ο πλήρης τίτλος του μπαλέτου, έχει δύο Πράξεις. Ο Τεοφίλ Γκωτιέ και ο Ζυλ-Ανρί Βερνουά ντε Σαιν-Ζωρζ εμπνεύστηκαν την υπόθεση από ένα δοκίμιο του Χάινριχ Χάινε που αναφέρεται σε μύθο σλαβικής προέλευσης. Στην αρχική μορφή του το μπαλέτο είχε μικρή σχέση με ό,τι βλέπουμε σήμερα. Οι σκηνές παντομίμας ήταν περισσότερες, καθώς η τεχνική του χορού με πουέντ βρισκόταν ακόμη στο ξεκίνημά της. Σταδιακά, όλο και περισσότερες παντομίμες αντικαταστάθηκαν με χορευτικά μέρη, γεγονός που παρέσυρε επίσης τη μουσική σύνθεση. Ορισμένα μουσικά μέρη συντομεύτηκαν, άλλα περικόπηκαν ή άλλαξαν θέση. Μαζί με τη Συλφίδα (1832), η Ζιζέλ ήταν από τα πρώτα μπαλέτα στα οποία η χορεύτρια εμφανίστηκε με φόρεμα που κάλυπτε το σώμα μόνο μέχρι τις γάμπες.
Η σύνθεση
Τη μουσική της Ζιζέλ υπογράφει ο Αντόλφ Σαρλ Αντάμ (1803-1856). Αν και ο Γάλλος συνθέτης έγραψε 39 όπερες, ανάμεσα στις οποίες και ο άλλοτε δημοφιλέστατος Αμαξηλάτης του Λονζυμώ (1836), έως σήμερα παραμένει κυρίως γνωστός για τη μουσική της Ζιζέλ. Για την αναθεωρημένη εκδοχή του, ο Πετιπά ζήτησε από τον Αυστριακό Λέον Μίνκους (1826-1917) να συνθέσει μουσική για ένα pas de deux για τη Ζιζέλ και τον Άλμπρεχτ, που ενσωματώθηκε στην Α’ Πράξη. Το μέρος αυτό δεν περιλήφθηκε στην παραγωγή των Ρωσικών Μπαλέτων του Σεργκέι Ντιάγκιλεφ το 1910, στην οποία βασίζονται οι νεότερες παραγωγές, κι έτσι σήμερα δεν παρουσιάζεται. Ο Μίνκους επενέβη επίσης στην ενορχήστρωση του Αντάμ. Οι επεμβάσεις του ακούγονται έως σήμερα κυρίως σε παραγωγές του έργου στη Ρωσία. Στην παρούσα χορογραφία το μπαλέτο παρουσιάζεται με πρόσθετη μουσική του Φρήντριχ Μπουργκμύλλερ και την κατάληξη όπως τη διαμόρφωσε ο συνθέτης Μπόρις Ασσάφιεφ.
Η ιστορία αφορά τον άτυχο έρωτα της χωριατοπούλας Ζιζέλ για τον κόμη Άλμπρεχτ, που της παρουσιάζεται ως απλός χωρικός. Όταν η Ζιζέλ ανακαλύπτει την πραγματική του ταυτότητα και μαθαίνει ότι είναι μνηστευμένος με άλλη, χάνει τα λογικά της και αυτοκτονεί. Τη νύχτα στο δάσος τα βίλι, πνεύματα νέων γυναικών που προδόθη καν από τον αγαπημένο τους την παραμονή του γάμου τους και έχουν μεταμορφωθεί σε ξωτικά, παρασύρουν κάθε άντρα περαστικό, υποχρεώνοντάς τον να χορέψει μαζί τους ασταμάτητα ώσπου να πέσει νεκρός. Ο μετανοημένος Άλμπρεχτ έρχεται στον τάφο της Ζιζέλ, τα βίλι τον παρασύρουν στο θανάσιμο χορό, όμως εκείνη παρεμβαίνει στηρίζοντάς τον έως την αυγή, οπότε παύει η εξουσία των ξωτικών. Τότε, αφού τον συγχωρήσει, επιστρέφει στον τάφο της, γνωρίζοντας πως εφεξής θα ανήκει κι η ίδια στα βίλι.
Πρεμιέρες
Η Ζιζέλ πρωτοπαρουσιάστηκε από το Μπαλέτο της παρισινής Όπερας, τότε Μπαλέτο του Θεάτρου της Βασιλικής Ακαδημίας Μουσικής, στις 28 Ιουνίου 1841. Πρώτοι ερμηνευτές ήταν η Καρλόττα Γκρίζι και ο Λυσιέν Πετιπά. Μετά το 1867 η Ζιζέλ έπαψε να παρουσιάζεται στη Δύση. Επέστρεψε το 1910, όταν παρουσιάστηκε από τα Ρωσικά Μπαλέτα του Ντιάγκιλεφ και πάλι στο Παρίσι, με την Ταμάρα Καρσάβινα στον κεντρικό ρόλο.
Στο ρεπερτόριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής περιλήφθηκε αρχικά μόνον η Β’ Πράξη, το 1982. Ολόκληρο το μπαλέτο παρουσιάστηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1983 με την Kατερίνα Δήμα ως Ζιζέλ και τον Άγγελο Xατζή ως Άλμπρεχτ.
Συντελεστές:
Μουσική Αντόλφ Αντάμ
Με προσθήκες των Φρήντριχ Μπουργκμύλλερ και Μπορίς Ασσάφιεφ.
Μουσική διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης – Ζωή Ζενιώδη
Χορογραφία: Ιρέκ Μουχαμέντοφ – Μαριύς Πετιπά (κατά τους Ζαν Κοραλλί και Ζυλ Περρό)
Σκηνικά – κοστούμια: Τσαρλς Κιούζικ Σμιθ, Φίλιπ Ρ. Ντάνιελς
Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ
Ζιζέλ: Μαγιού Τανιγκαΐτο (16, 18/12) – Μαρία Κουσουνή (17, 23, 30/12) – Χριστίνα Μακρίδου (21, 24, 29/12) – Ελεάνα Ανδρεούδη (28, 31/12)
Κόμης Άλμπρεχτ: Τζόζεφ Σκέλτον (16, 18/12) – Βαγγέλης Μπίκος (17, 23, 30/12) – Ντανίλο Ζέκα (21, 24, 29/12) – Ίγκορ Σιάτζκο (28, 31/12)
Μύρτα: Βανέσα Κούρκουλου (16, 18, 23, 30/12) – Πόπη Σακελλαροπούλου (17, 21, 24, 29/12) – Όλγα Ζουρμπινά (28, 31/12)
Ιλαρίων: Στράτος Παπανούσης (16, 18, 23, 30/12) – Γιώργος Βαρβαριώτης (17, 24, 28, 31/12) – Αγάπιος Αγαπιάδης (21, 29/12)
Μπερτ: Δήμητρα Λαούδη, Μήτση Στεργιανού, Γεωργία Τρίτση
Βίλφρεντ: Αντώνης Κορούτης, Μπλέντι Λατίφι, Έκτωρ Μπολλάνο
Κόμισσα Μπατίλντ: Μάνια Καραβασίλη, Γεωργία Τρίτση
Δούκας: Θανάσης Σολωμός
Pas de trois: Ελεάνα Ανδρεούδη, Βανέσα Κούρκουλου, Χριστίνα Μακρίδου, Πόπη Σακελλαροπούλου, Άννα Φράγκου, Όλγα Ζουρμπινά, Ζωή Σχοινοπλοκάκη
Φίλες της Ζιζέλ: Άννα Φράγκου, Όλγα Ζουρμπινά, Έλενα Κέκκου, Μαργαρίτα Κώστογλου, Μάγδα Λαγογιάννη, Ελευθερία Στάμου, Ζωή Σχοινοπλοκάκη, Αριάδνη Φιλιππάκη
Τέσσερις άντρες χωρικοί: Φώτης Διαμαντόπουλος, Μπλέντι Λατίφι, Γιάννης Μπενέτος, Έκτωρ Μπολλάνο, Πέτρος Κουρουπάκης, Εσμεράλντο Μπίτρο, Έλτον Ντιμρότσι, Ιλίρ Σίπρι
Αυλικοί: Αθηνά Βρούβα, Κατερίνα Κήκου, Δέσποινα Μπισμπίκη, Βερόνικα Παπαδημητρίου
Μιχάλης Παππάς, Ευάγγελος Λαφάρας, Νίκος Μοσχής, Δημήτρης Φέρρας
Χωρικοί: Κλεοπάτρα Ανερούσου, Έλενα Κέκκου, Ελένη Κλάδου, Κόμη Κλουκίνα, Μαργαρίτα Κώστογλου, Μάγδα Λαγογιάννη, Ελευθερία Στάμου, Ζωή Σχοινοπλοκάκη, Βίκυ Τσιρογιάννη, Αριάδνη Φιλιππάκη
Φώτης Διαμαντόπουλος, Μπλέντι Λατίφι, Γιάννης Μπενέτος, Έκτωρ Μπολλάνο, Μιχάλης Παππάς, Πέτρος Κουρουπάκης, Νίκος Μοσχής, Εσμεράλντο Μπίτρο, Έλτον Ντιμρότσι, Ιλίρ Σίπρι, Δημήτρης Φέρρας
Δύο βίλι: Βανέσα Κούρκουλου, Πόπη Σακελλαροπούλου, Άννα Φράγκου, Όλγα Ζουρμπινά, Ζωή Σχοινοπλοκάκη
Βίλι: Κατερίνα Ανδριανάκη, Κλεοπάτρα Ανερούσου, Ελένη Γκιάλα, Όλγα Ζουρμπινά, Έλενα Κέκκου, Ελένη Κλάδου, Κόμη Κλουκίνα, Μαρίνα Κούρτη, Μαργαρίτα Κώστογλου, Μάγδα Λαγογιάννη, Αρετή Νότη, Ηώ Σπηλιωτοπούλου, Ελευθερία Στάμου, Ζωή Σχοινοπλοκάκη, Βίκυ Τσιρογιάννη, Ελένη Τσουκαλά, Αριάδνη Φιλιππάκη, Ιωάννα Χρυσομάλλη
Συμμετέχει η Ορχήστρα της ΕΛΣ