Guy de Maupassant – Πιερ και Ζαν (Εκδόσεις Ροές)

Όσοι δεν γνωρίζετε τον Guy de Maupassant σπεύσατε να τον διαβάσετε διότι είναι πεποίθησή μου και θα γίνει και δική σας …

Του Γιάννη Αντωνιάδη

πως βιβλία όπως το Πιερ και Ζαν επιβεβαιώνουν πως η λογοτεχνία ζει μέσα στην απλότητα, την ευθύτητα και την προσήλωση στο ανθρώπινο στοιχείο και εν τέλει πηγάζει από την ίδια την ζωή. Ο  ρομαντικός αυτός συγγραφέας που με την γραφή του έχει θεσπίσει μία δική του σχολή (γνωστότερο βιβλίο του, Ο Οξαποδός) δεν προσπαθεί με το σύγγραμμά του αυτό να επιβάλλει μία νεφελώδη και άνευ λόγου πολυπλοκότητα για να προσδώσει στο μυθιστόρημά του έναν ελκυστικό χαρακτήρα όπως κάνουν σήμερα οι περισσότεροι αυτοβαπτιζόμενοι συγγραφείς, οι οποίοι και επαγγέλλονται μία δήθεν φανταστική λογοτεχνία ή όπως αλλιώς θέλουν να την ονομάσουν. Αυτός απλά καταγράφει την ουσία των ανθρώπινων σχέσεων και δη των οικογενειακών, οι οποίες όμως ποτέ δεν ορίστηκαν ως εύκολα διαχειρήσιμες και αυτές μας σερβίρει σε ένα πιάτο λιτό και απέριττο αλλά πλούσιο σε εικόνες και στιγμές.
Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά για να εισχωρήσουμε στον κόσμο του μυθιστορήματος. Η αφήγηση είναι τόσο οικεία όπως ένα σπίτι στο οποίο έχουμε μπει και γνωρίζουμε τα κατατόπια του.

Η ιστορία με λίγα λόγια επικεντρώνεται στον Πιερ και τον Ζαν, δύο αδέλφια που τίθενται ενώπιον ενός ηθικού διλήμματος. Δεν είναι τυχαίο που επέλεξε να δώσει το όνομα των δύο αδελφών στον τίτλο του βιβλίου γιατί γύρω από αυτούς περιστρέφεται το ενδιαφέρον της πλοκής. Η δεξιοτεχνία του έγκειται στο γεγονός πως όλο το μυθιστόρημα είναι χτισμένο και δομημένο στο δίλημμα αυτό που σας προανέφερα. Ο Ζαν είναι κληρονόμος ενός οικογενειακού φίλου των γονιών του, του Μαρεσάλ, ο οποίος μετά τον θάνατό του αφήνει όλη του την περιουσία στον Ζαν και όχι στον Πιερ παρόλο που γνώριζε και τα δύο παιδιά από μικρά. Ο Πιερ ενοχλημένος από αυτήν την κίνηση θέτει θέμα πατρότητας για τον αδελφό του Ζαν καθώς η ομοιότητα του προσώπου και των χαρακτηριστικών του Ζαν μαρτυρούν έντονα πως η μητέρα τους τον απέκτησε με τον Μαρεσάλ και όχι με τον πατέρα του Πιερ, τον Ρολάν.

Το συμβάν αυτό αναστατώνει την μητέρα του Πιερ την οποία ο ίδιος κατηγορεί ανοιχτά για απιστία απέναντι στον πατέρα του και θέτει ενώπιον των ευθυνών του τόσο τον Ζαν τον οποίο καλεί να αρνηθεί την κληρονομιά λόγω του ανήθικου της σχέσης, η οποία λειτούργησε κρυφά και υπόγεια όσο και την μητέρα του την οποία με αποδείξεις και στοιχεία ξεσκεπάζει σε μία προσπάθεια να την υποχρεώσει να παραδεχτεί την άνομη σχέση της και το σφάλμα που διέπραξε ίσως σε μία στιγμή αδυναμίας της. Εκείνη αδυνατεί να επωμιστεί το βάρος της ευθύνης την οποία η ίδια δημιούργησε με αυτή της την πράξη και ο συγγραφέας με εξαιρετική δεξιότητα διατηρεί την αγωνία αυτής της ενδοοικογενειακής σύρραξης την έκβαση της οποίας σας προσκαλώ να ανακαλύψετε.

Μιλώντας στην αρχή για ουσία και νόημα να συμπληρώσω πως το μυθιστόρημα αυτό μας προσγειώνει σε μία ωμή αλλά ρέουσα πραγματικότητα από την οποία όσο και να θέλουμε δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Όπως σε κάθε φυσιολογική κοινωνία έτσι και στην κοινωνία του τότε όπως και του σήμερα αυτά τα ζητήματα θα εξακολουθούν να υφίστανται. Θίγει ζητήματα αξιών, ανθρώπινης αξιοπρέπειας και πίστης σε έναν κόσμο που σίγουρα από την φύση του δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Ο συγγραφέας μέρος του προβλήματος είναι και σπεύδει με την ιστορία αυτή να νουθετήσει και να καταστήσει όσο σαφέστερα γίνεται πως λέξεις όπως αφοσίωση και αγάπη πάντα περνάνε από περιόδους κρίσεων και πως εμείς οι άνθρωποι υποπίπτουμε σε σφάλματα, σε αμαρτήματα και σε λάθη, τα οποία όμως επιδέχονται συγχώρεσης όταν αυτή έχει λόγο να υπάρχει. Εξάλλου το προπατορικό αμάρτημα σε αυτόν τον κόσμο συνέβη και κανείς δεν είναι άμοιρος των ευθυνών του. Η μητέρα βάλλεται από έναν γιο που σε πρώτο επίπεδο διψάει να αποκαλύψει μίαν αλήθεια την οποία κατά βάθος και σε δεύτερο επίπεδο ούτε και ο ίδιος επιθυμεί να σφραγίσει με μία παραδοχή της ίδιας του της μητέρας για την ενοχή της.

Βρίσκω πως η ιστορία αυτή έχει να θυμίσει κάτι από αρχαία ελληνική τραγωδία ως προς την δραματικότητα στην πορεία της αφήγησης και ο συγγραφέας έχει ως σκοπό να φτάσει την αγωνία του αναγνώστη σε υψηλό βαθμό έτσι ώστε να ταρακουνήσει τα ήθη της εποχής. Η διαταραχή του ιστού της κοινωνίας συνέβαινε και θα συμβαίνει όσο άνθρωποι κατοικούν αυτόν τον πλανήτη και όσο υπάρχουν πάθη και πόθοι. Μην ξεχνάτε εξάλλου πως αυτά γράφτηκαν σε έναν 19ο αιώνα, ο οποίος είναι γεμάτος κοινωνικές ανισότητες, ισορροπίες οικογενειακές που δίχως αμφιβολία συστέλλονται και διαστέλλονται. Αυτές οι συνθήκες που βιώνουμε μέσω του βιβλίου προκύπτουν από γεγονότα και καταστάσεις πραγματικές που δεν μπορούμε και δεν γίνεται να ωραιοποιήσουμε, ο συγγραφέας επισημαίνει παραλείψεις και κοινωνικές ατασθαλίες και μας καθιστά μέτοχους ενός προβλήματος που έχει μεν λύσεις αλλά εναπόκειται σε εμάς να τις βρούμε. Εμείς οι άνθρωποι του σήμερα, των δύο αιώνων αργότερα απλά ανακαλύπτουμε πόσο επίκαιρος είναι ο Maupassant και πόσο αγγίζει τα κοινωνικά δρώμενα του σήμερα, τα οποία είναι σφόδρα επισφαλή και αναστρέψιμα.

Τελικά όσο και ευτυχές να είναι ένα τέλος και να προοιωνίζεται το πέρας μίας συναισθηματικής φουρτούνας πάντα τα κατάλοιπα της θα ταλανίζουν την ύπαρξή μας και την εμπιστοσύνη μας και θα έχουμε τις αμφιβολίες για τυχόν επανάληψη λαθών. Όμως το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού αλλά και ου γυναικός σοφής θα προσθέσω για να επαληθεύσω το λογοτεχνικό κύρος του μεγάλου αυτού συγγραφέα που είχε το κουράγιο και το θάρρος να ασχοληθεί με ένα τόσο καυτό ζήτημα και να θέσει εαυτόν και αλλήλους επί του τύπου των ήλων.

Το βιβλίο του Γκυ ντε Μωπασσάν με τίτλο «Πιερ και Ζαν», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροές.