Ειρήνη Παπακωνσταντίνου: Μέσα από την πολυμορφία των εκθέσεων και των έργων της Μπιενάλε αναπτύσσεται μια αίσθηση αφύπνισης

Η 4η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, περιλαμβάνει πολλές και ιδιαίτερες παράπλευρες εκδηλώσεις, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται, το 3ο Φεστιβάλ Περφόρμανς Θεσσαλονίκης, το οποίο θα διεξαχθεί από τις 14 έως και τις 19 Οκτωβρίου 2013.

Με αυτή την αφορμή, το www.culturenow.gr μίλησε με την επιμελήτρια και συντονίστρια του Φεστιβάλ, Ειρήνη Παπακωνσταντίνου, η οποία μας έκανε μια άκρως ενδιαφέρουσα εισαγωγή σε αυτό, προκειμένου να αποκτήσουμε μια άποψη για τα δρώμενα που θα παρακολουθήσουμε.

Συνέντευξη: Μαριάννα Παπάκη

Culturenow.gr: Από τις 14 μέχρι τις 19 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί το 3o Φεστιβάλ Περφόρμανς Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της πόλης. Πείτε μας λίγα λόγια αρχικά για το θεσμό της Μπιενάλε. Πόσο σημαντικός είναι για τη Θεσσαλονίκη και γενικότερα για την τέχνη στην Ελλάδα ειδικά σε μία δύσκολη περίοδο;

Ειρήνη Παπακωνσταντίνου: Ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός των Μπιενάλε γενικότερα αποδεικνύει την ανάγκη και τη δυνατότητα της κοινωνίας μας να καλλιεργεί το έδαφος όπου ο ανοιχτός και άμεσος διάλογος όπως και η κριτική οξύτητα μπορούν να συνυπάρξουν και να αναπτυχθούν εποικοδομητικά. Η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης αποτελεί μια μορφή καλλιτεχνικής γιορτής της πόλης που στόχος της είναι να προκαλεί την κριτική σκέψη, να ανοίγει διάλογο για μια σειρά ζητημάτων της εποχής μας, όπως επίσης να μεταδίδει και να μεταφέρει τις δυνατότητες της τέχνης μέσα σε αυτό το πνεύμα της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας. Επίσης, μέσα από την πολυμορφία των εκθέσεων και των έργων της Μπιενάλε αναπτύσσεται μια αίσθηση αφύπνισης, γεννάται η διάθεση για εκμάθηση, βελτιώνεται το δημιουργικό δυναμικό, και η αντίληψη για θέματα έκφρασης από καλλιτέχνες και κοινό που δεν έχουν την δυνατότητα να ταξιδεύουν και να παρακολουθούν την παγκόσμια εικαστική σκηνή.

Culturenow.gr: Πιο συγκεκριμένα για το 3o Φεστιβάλ Περφόρμανς Θεσσαλονίκης το οποίο επιμελείσθε και συντονίζετε: Πώς κρίνετε την ανταπόκριση του κόσμου στο 1ο και το 2ο Φεστιβάλ και ποιοι είναι οι στόχοι της φετινής διοργάνωσης;

Ε.Π.: Μετά την επιτυχημένη διεξαγωγή του πρώτου και δεύτερου Φεστιβάλ (το 2009 και το 2011 αντίστοιχα), τη θετική ανταπόκριση από το κοινό και με δεδομένη την συμβολή του στη διάδοση της περφόρμανς ως καλλιτεχνικής έκφρασης και πρακτικής, επιδιώκουμε το 3ο Φεστιβάλ να αποτελέσει ένα σημαντικό εγχείρημα που θα διερευνήσει την έννοια και την εξέλιξη της περφόρμανς, θα προκαλέσει την ευαισθητοποίηση του κοινού και θα αφήσει ένα έντονο στίγμα στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης. Οι καλλιτέχνες της περφόρμανς σε μια αέναη προσπάθεια να αποκαλύψουν τις διαστάσεις, την αλήθεια και την εμπειρία του σώματος, του χώρου και του χρόνου, προσκαλούν το κοινό τους σε μια άμεση σχέση και συνθήκη διαλόγου, πράγμα που το κοινό μέσα από μια διερευνητική διαδικασία έχει αρχίσει να το διαισθάνεται και να το σέβεται. Στόχος μας είναι οι δουλειές που θα παρουσιαστούν να αγγίξουν όχι μόνο τους «μυημένους», αλλά και το ανυποψίαστο και ευρύτερο κοινό και αυτό που θα δημιουργηθεί να προβάλλεται σωστά και κατ’ επέκταση να επιτυγχάνεται μέσα από μια σωστή και ειλικρινής επικοινωνία.

Culturenow.gr: Δώστε μας με λίγα λόγια το στίγμα του 3ου Φεστιβάλ Περφόρμανς. Πώς διαμορφώνεται το πρόγραμμα και τι είδους δράσεις περιλαμβάνει;

Ε.Π.: Το Φετινό Φεστιβάλ ξεκινάει με το workshop του διεθνούς φήμης φωτογράφου και performer Manuel Vason. Το εργαστήριο θα έχει ως στόχο τη διερεύνηση της σχέσης της περφόρμανς με τη φωτογραφία. Το τελικό αποτέλεσμα του εργαστηρίου θα είναι μια συνολική παρουσίαση και έκθεση των φωτογραφιών που θα προκύψουν και θα δημιουργηθούν από κοινού από τους συμμετέχοντες του workshop και τον Manuel Vason. Επιπλέον, πέρα από τις ζωντανές δράσεις το 3ο Φεστιβάλ Περφόρμανς θα περιλαμβάνει master classes από καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο Φεστιβάλ, μία ημερίδα όπου θα εξετασθεί το θέμα της σχέσης ανάμεσα στην περφόρμανς και την τεκμηρίωσή της και πως αυτή εμπλέκει ζητήματα όπως αυτά του αληθινού, της αξίας/αξιολόγησης του έργου, της παρουσίας και του αυθεντικού. Επίσης το πρόγραμμα περιέχει συναυλίες, μια έκθεση με βίντεο περφόρμανς, ένα αφιέρωμα στον Δημήτρη Αληθεινό και μια μικρή σειρά προβολών από βίντεο περφόρμανς της εμβληματικής VALIE EXPORT.

Culturenow.gr: Πείτε μας λίγα λόγια για τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες του Φεστιβάλ και το αφιέρωμα στον Δημήτρη Αληθεινό.

Ε.Π.: Καλλιτέχνες διεθνώς αναγνωρισμένοι και διακεκριμένοι στο χώρο της περφόρμανς δέχτηκαν την πρόσκλησή μας να παρουσιάσουν το έργο τους το οποίο έρχεται σε διάλογο με τα υπάρχοντα και τρέχοντα προβλήματα της εποχής μας. Η Maria Jose Arjona είναι μια από τις πιο δυνατές παρουσίες στον χώρο της περφόρμανς. Στο Φεστιβάλ θα παρουσιάσει μια περφόρμανς που θα διαρκέσει 4 ημέρες, από 6 ώρες την ημέρα. Σε αυτή η Arjona θα χρησιμοποιήσει έναν τόνο χώμα από ένα ιστορικό σημείο της πόλης και μέσα από μια διαδικασία πολύωρης και ιεροτελεστικής πράξης θα υπογραμμίσει το πέρασμα του χρόνου και θα επιδιώξει ο θεατής να αντιληφθεί τον χρόνο, να τον βιώσει εμπειρικά και να συνυπάρξει μαζί του. Ο Ron Athey, εμβληματική μορφή της δεκαετίας του ‘80 και ‘90, είναι ένας καλλιτέχνης που μέσα από τη δουλειά του διερευνά με ακραίους τρόπους τη σεξουαλική επιθυμία και ταυτότητα, το τραύμα, την πνευματικότητα και τον αποκρυφισμό, μέσα από μια σαδομαζοχιστική αισθητική και θρησκευτική εικονογραφία. Η περφόρμανς που θα παρουσιάσει στη Θεσσαλονίκη, Messianic Remains, είναι μια καινούρια δουλειά που αποτελεί μέρος μιας σειράς από περφόρμανς που ξεκίνησαν το 1996, το Incorruptible Flesh.

Η Θεσσαλονίκη θα είναι η πρώτη ευρωπαϊκή πόλη που παρουσιάζεται η συγκεκριμένη περφόρμανς. Η περφόρμανς ÁRVORES (Δέντρα) της Clarice Lima θα πραγματοποιηθεί με τη συμμετοχή καλλιτεχνών της πόλης κατόπιν ανοιχτής πρόσκλησης. Η ÁRVORES «αποτελείται» από σώματα τοποθετημένα ανάποδα που θυμίζουν δέντρα, στερέωση στο κεφάλι, αντιστροφή του χώρου και αμφισβήτηση του χρόνου. Η Μαρία Σιδέρη, η οποία είναι από τη Θεσσαλονίκη αλλά ζει και δραστηριοποιείται στο Λονδίνο, θα παρουσιάσει ένα ιδιόμορφο και πολυδιάστατο θέαμα λόγου, ήχου, κίνησης και καταστάσεων που θα αγγίξει την έννοια της ύλης ως εικόνα, αντίληψη και σύνδεση με το παρελθόν μέσα από το παρόν της. Πρόκειται για μια δουλειά που ανακαλεί μια περφόρμανς της Valentine de Saint Point, το Métachorie, που παρουσιάστηκε ακριβώς πριν από 100 χρόνια. Ο Αλέξανδρος Πλωμαρίτης, συμμετέχει με το Meta Zorbas Phase, το οποίο αποτελεί μια αλληγορική δράση και ένα αιχμηρό πολιτικό σχόλιο που διαπραγματεύεται την προσωπική αλλά και εθνική ταυτότητα ως φυσική συνέπεια ενός ασταθούς και διαταραγμένου περιβάλλοντος που επικρατεί στη χώρα μας.

Οι υπόλοιποι καλλιτέχνες, όπως ο Aymeric Hainaux που χρησιμοποιεί την αναπνοή, τη φωνή, τους καρδιακούς παλμούς του αλλά και αντικείμενα, για να δημιουργήσει ένα είδος αφηρημένης ηλεκτρονικής μουσικής, η Tamar Raban από το Ισραήλ που θα μας κατευθύνει σε ένα παιχνίδι λέξεων και νοημάτων, η MaraM που θα μας φέρει αντιμέτωπους με την ευθραυστότητα, την αστάθεια και την έλλειψη της προσωπικής και κοινωνικής ασφάλειας, η Monali Meher που μέσα από τη διάδραση με γνώριμα σύμβολα της κουτούρας μας θα αποτελέσουν τον πυρήνα των υπολοίπων δράσεων. Το αφιέρωμα στο Δημήτρη Αληθεινό έχει στόχο να τιμήσει έναν από τους σημαντικότερους έλληνες εικαστικούς με ένα έργο πολυδιάστατο, πρωτοποριακό και πειραματικό που διεκδικεί τη δική του θέση στη διεθνή σκηνή. Το αφιέρωμα θα περιλαμβάνει μια σύντομη έκθεση φωτογραφιών από παλιότερες δράσεις του καλλιτέχνη, μια παρουσίαση της δουλειάς του από τον ίδιο, την Πρόεδρο του ΔΣ του ΚΜΣΤ, Κατερίνα Κοσκινά και τον Ιστορικό Τέχνης και επιμελητή του ΚΜΣΤ, Γιάννη Μπόλη, ενώ στο πλαίσιο της παρουσίασης θα πραγματοποιηθεί η αναβίωση μιας ιστορικής περφόρμανς του τιμώμενου καλλιτέχνη.

Culturenow.gr: Ποιους θεωρείτε τους σημαντικότερους εκπροσώπους της performance art σήμερα;

Ε.Π.: Μου είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσω κάποιους. Κάθε καλλιτέχνης που χρησιμοποίει το πιο πολύτιμο πράγμα που του ανήκει, το σώμα του, που το προσφέρει ανιδιοτελώς για να υπερτονίσει τις αναγνώσεις της πραγματικότητας μας και να εκφράσει κάθε είδους ανησυχία, που καταφέρνει να αγγίξει το μυαλό και την καρδιά του κοινού του, θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικός. Επίσης όλους όσους αφουγκράζονται, αντιλαμβάνονται και αντιδρούν στην έκρυθμη κατάσταση γύρω μας και δεν πειθαρχούν στους εκφραστικούς περιορισμούς.

Culturenow.gr: Ο συνδυασμός πολλών τεχνών/πολλών μέσων στην περφόρμανς πόσο συμβάλλει στην έκφραση ενός νοήματος;

Ε.Π.: Όλα είναι πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη μιας νέας γλώσσας. Ο συνδυασμός πολλών στοιχείων και ουσιαστικά η απόρριψη των ορίων μπορούν να δέσουν αρμονικά στην τέχνη, και να δημιουργήσουν έργα ανοιχτά σε πολλές αναγνώσεις και προτάσεις στη σφαίρα του διανοητικού, όπως επίσης και δυνατές στιγμές και καταστάσεις. Αρκεί ωστόσο να εισχωρούν με θάρρος και δύναμη στον πυρήνα του κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος και το αποτέλεσμα να μην είναι μόνο αισθητικό αλλά και παρεμβατικό απέναντι στην υφιστάμενη πραγματικότητα.