Ο Χένρυ Τζέιμς συγκαταλέγεται στους εξέχοντες αφηγητές και αναλυτές της κοινωνίας του 19ου αιώνα με αυτή την πολύ ιδιαίτερη ματιά που προσεγγίζει το θέμα άνθρωπος και την ψυχολογία του. Με βιβλία όπως το Θηρίο στη ζούγκλα, οι Ευρωπαίοι και ο Αμερικανός άφησε το μοναδικό στίγμα του και μεταλαμπάδευσε αυτό στις επόμενες γενιές συγγραφέων του 20ου αιώνα.
Συγγραφέας βαθιά μοναχικός αλλά και επιλεκτικά κοινωνικός περιέγραψε τις προσωπικές του ανησυχίες εγείροντας θέματα καλλιτεχνικής φύσης και ρόλου του δημιουργού στην ίδια την κοινωνία από την οποία άντλησε στοιχεία για να την ψυχογραφήσει.
Η νουβέλα με τίτλο Η δεύτερη ευκαιρία έρχεται να επιβεβαιώσει όλα τα παραπάνω και να προσφέρει στους αναγνώστες ένα σύγγραμμα πλούσιο σε συναισθήματα και παλινδρομήσεις ενός ανθρώπου που πραγματεύεται την πάλη με το εγώ του μέσα σε ένα περιβάλλον ξένο και αλλόκοτο. Όσο κυλάει η αφήγηση τόσο ξεμακραίνει και η επαφή του με τους ανθρώπους γύρω του βυθίζοντάς τον στην μοναξιά του και στην μάχη με τις αγωνίες του. Ο λόγος για τον συγγραφέα Ντένκομπ, σχεδόν βέβαια τον καθρέφτη του ίδιου του συγγραφέα, ο οποίος μοιάζει να πελαγώνει στην θάλασσα των προβληματισμών του στην διαδικασία παραγωγής ενός βιβλίου και στην παρουσίαση αυτού. Ο Ντένκομπ θυμίζει αναμφίβολα σκιά του ίδιου του του εαυτού και οι φόβοι του είναι πιο ισχυροί από την ίδια την πραγματικότητα που βιώνει. Ο Τζέιμς είχε πάντα μέσα του το μικρόβιο της αμφιβολίας για αυτά που έγραφε και την ανάγκη να συνδιαλέγεται με την ίδια του την συγγραφική ιδιότητα για να την υποβάλει σε ερωτηματικά που δεν αναμένουν απάντηση.
Ο Ντένκομπ αναζητά μέσα σε όλο αυτό τον πυρετό της δημιουργίας που τον διέπει και που τον διακατέχει σε κάθε κοινωνική σύμπραξη καθώς πρέπει να διατηρήσει την υπόστασή του ως καλλιτέχνη, την διέξοδο μίας ακόμα ευκαιρίας, μίας δεύτερης δυνατότητας να ξεφύγει από τα φαντάσματα που τον κυνηγάνε και τα οποία είναι βαθιά μέσα του. Η γραφή του κρίνεται και επικρίνεται, ο ίδιος βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο των δικών του προσωπικών αμφισβητήσεων που όμως τον απομακρύνουν από τον κοινωνικό περίγυρο σε μία συγκυρία κρίσιμη για αυτόν που εκλιπαρεί για επικρότηση των γραπτών του και για αποδοχή αυτών. Όλη αυτή η εσωτερική του παλινωδία και ο έντονος συναισθηματισμός τον καθιστούν ευάλωτο σε κάθε συζήτηση και αποτυπώνουν κραυγαλέα την ίδια του την ψυχοσύνθεση που βρίσκεται σε ηφαιστειώδη κατάσταση και σε μία μανία ανακάλυψης του ίδιου του εγώ. Ο ίδιος ο Ντένκομπ αναφέρει χαρακτηριστικά: «Εξίσου αθώες και ανεξάντλητες είναι οι απολαύσεις της παρατήρησης με τους καρπούς που αποδίδει η συνήθεια του να αναλύεις τη ζωή».
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Τζέιμς έχει την ειδική ικανότητα να επικεντρώνεται στους σύνθετους χαρακτήρες και στους περίπλοκους διαλόγους που αντικατοπτρίζουν και αποκαλύπτουν νοοτροπίες της βρετανικής ηθογραφίας και ζωής. Έτσι και εδώ με τον ήρωά του που τον τοποθετεί μεταξύ πονηρών κυριών και αξιότιμων προσωπικοτήτων όπως είναι ο δόκτωρ Χιου και τον στήνει στο απόσπαμα με μία διάθεση ανάκρισης και με μία δόση να εξιλεωθεί, ο Τζέιμς αναλώνεται σε μία συνεχή «ανάβαση» μέσω των φράσεών του όπως σημειώνει και η Καρολίνα Μέρμηγκα στο επίμετρο της έκδοσης. Απαιτείται συγκέντρωση για να παρακολουθήσεις την ροή του λόγου του καθώς ο λόγος του είναι κυκεώνας και λαβύρινθος μαζί αποδεικνύοντας πως «κάποιοι σπουδαίοι, πολύ σπουδαίοι συγγραφείς όπως ο Χένρυ Τζέιμς δεν γράφουν καλά» όπως πάλι καταγράφει η μεταφράστρια. Μακάρι και στην σύγχρονη εποχή όπου η γραφή κατρακυλάει και κατακρημνίζεται οι συγγραφείς να παρέδιδαν στους αναγνώστες τέτοια σπουδαία «ανορθόδοξα» βιβλία. Γιατί όπως αναφέρει ο Έζρα Πάουντ: «Η δουλειά του καλλιτέχνη είναι να κάνει την ανθρωπότητα να συνειδητοποιεί τον εαυτό της. Κι εδώ αυτό έγινε». Μήπως τελικά η πορεία και το μέτωπο του δημιουργού για πραγμάτωση στόχων δεν περνάει μέσα από έναν ανήφορο δύσβατο γεμάτο με εμπόδια που έχουν λόγο να υπάρχουν? Τι αξία θα είχε η αποστολή του αν ο δρόμος ήταν στρωμένος σαν χαλί? Τα δύσκολα είναι τα ωραία, τα εύκολα είναι άγευστα!
“Απαιτήθηκε υπερβολικά μεγάλο κομμάτι της ζωής του για να δημιουργήσει υπερβολικά μικρό κομμάτι της τέχνης του”
Το βιβλίο του Henry James, Η δεύτερη ευκαιρία, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μελάνι.